طومار(11) نردبان شکسته (4): تحلیل انتقادی مصادر اسطوره حفظ کتاب شمائل البخاری ابوجعفر ورّاق(1)
آرشیو
چکیده
عادل عزازی، در کتاب «طعون و شبهات الشیعه الإمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها» به حافظه بی نظیر بخاری در حفظ حدیث باورمند است، و این ویژگی را به عنوان افتخاری بی همتا برای بخاری در میان حفّاظ حدیث مطرح می کند. اخبار نویسنده ای به نام ابوجعفر ورّاق در کتاب «شمائل البخاری»، مستند اصلی عزازی و همفکران پیشین وی همچون عبدالسلام مبارکفوری، عبد الستار شیخ و عبد الغنی عبد الخالق در ادعای بی نظیر بودن حافظه حدیثی بخاری هست. سنجشِ اعتبار و وثاقت کتاب «شمائل البخاری» با رویکرد نقد تاریخی مدرن، مسئله اصلی این مقاله است. برای این هدف، چارچوب نظری پژوهش در محورهایی چون «نقد تاریخی منابع: مفهوم و ضرورت، گونه شناسی مصادر اسطوره حفظ، معیارهای اعتبار سنجی کتاب «شمائل البخاری» و اصل شهرت مولف اثر» تبیین شده است. به دلیل گستردگی بحث، این مقاله به تحلیل معیارهای ارزیابی «شهرت مولفِ» کتاب «شمائل البخاری» اختصاص یافته است، امکان، ضرورت و چگونگی این ارزیابی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عزازی در استناد به کتاب «شمائل البخاری»، رویکرد نقد مصادر تاریخی را رعایت نکرده است، برای او احراز و اثبات شهرت ابوجعفر ورّاق به عنوان مولف کتاب «شمائل البخاری» مسئله نبوده است از این رو به جای تحقیق در این مسئله به تقلید از مبارکفوری و دیگران بسنده کرده است. این امر، بنا نهادن انگاره اسطوره حفظ بر خلاف موازین نقد تاریخی مدرن است، چرا که شهرتِ مولف، نخستین اصل در اعتبار سنجی منابع تاریخی کهن است. رویکرد عزازی، آسیب جدی به اعتبار ادعای او درباره حافظه حدیثی بخاری وارد ساخته و جایگاه کتابش را از یک پژوهش علمی به یک اثر تبلیغی و ترویجی تنزل داده است.Ṭūmār(11) The Broken Ladder (4): A Critical Analysis of the Myth of Preservation and Its Sources with Reference to Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī by Abū Ja‛far Warrāq (1)
In his book Ṭu‛ūn wa Shubahāt al-Shīʿa al-Imāmīyya Ḥawla Ṣaḥīḥ al-Bukhārī wa al-Radd ‛alayhā , ‛Ādil ‛Azāzī maintains a firm belief in al-Bukhārī’s unparalleled memory in preserving ḥadīth, presenting this trait as a unique point of pride for al-Bukhārī among the great ḥuffāẓ of ḥadīth. Reports attributed to an author named Abū Ja‛far Warrāq in Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī serve as the principal evidence for ‛Azāzī and his like-minded predecessors such as ‛Abd al-Salām Mubārakfūrī, ‛Abd al-Sattār Sheikh, and ‛Abd al-Ghanī ‛Abd al-Khāliq in asserting the unmatched quality of al-Bukhārī’s memory. The main question of this article is to assess the authenticity and reliability of Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī through the lens of modern historical criticism. To this end, the theoretical framework of the study is outlined along axes such as “historical criticism of sources: concept and necessity,” “typology of sources underpinning the myth of preservation,” “criteria for evaluating the credibility of Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī ,” and “the principle of authorial reputation.” Due to the breadth of the topic, this paper focuses on analyzing the criteria for assessing the “reputation of the author” of Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī , examining the possibility, necessity, and method of such an evaluation. The findings indicate that ‛Azāzī, in citing Kitāb Shamāʾil al-Bukhārī , failed to adhere to the approach of historical source criticism, treating the verification of Abū Ja‛far Warrāq’s reputation as the author of the book as inconsequential, thereby merely imitating Mubārakfūrī and others without independent investigation. This constitutes the construction of the myth of preservation contrary to the standards of modern historical criticism, since authorial reputation is the primary principle in assessing the credibility of classical historical sources. Consequently, ‛Azāzī’s approach seriously undermines the validity of his claim regarding al-Bukhārī’s ḥadīth memory, relegating his work from the status of academic research to that of promotional and propagandistic writing.
تبلیغات
