تحلیل محتوای عملکرد هوای نفس و شیطان از منظر قرآن کریم (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از دغدغه های مهم دین داران در مسیر سعادت، مقابله با هوای نفس و شیطان می باشد. مسئله هوای نفس و شیطان در مصحف شریف قرآن کریم مطرح و روشن شده است. تلاش نگارنده بر این است که روش عملکرد هوای نفس و شیطان و شیوه مقابله با آن را شناسایی نماید و بحث و تحلیل کند. این پژوهش از اَشکال پژوهش های کیفی بوده و با روش تحلیل محتوای استقرایی با نظام کدگذاری داده ها انجام شده است . یافته های پژوهش نشان می دهد که در ارتباط با مفهوم شناسی هوای نفس، 6 مقوله اصلی شامل نحوه عملکرد هوای نفس در گمراه سازی انسان ها، تابعان هوای نفس، مصادیق هوای نفس، ویژگی مشترک خواسته های نفسانی، پیامد پیروی و نتایج ایستادگی درمقابل هوای نفس احصا گردید. در خصوص مفهوم شناسی شیطان، 4 مقوله اصلی شامل نحوه عملکرد شیطان در گمراه سازی انسان ها، نوع فرمان های شیطان، دلیل غلبه و روش مقابله با شیطان، احصا گردید که هر کدام از این مقولات، دربرگیرنده مؤلفه های مربوط به خود بودند. در مقایسه نحوه عملکرد هوای نفس و شیطان، هر دو، بر دادن وعده های فریبنده دنیایی و زیبا جلوه دادن کارهای بد به انسان تکیه دارند. هر دو به وسوسه گری و ایجاد هوس در دل ها می پردازند، با این تفاوت که ریشه وسوسه افکنی از سوی هوای نفس، امری درونی و غریزی است و وسوسه افکنی از سوی شیطان و به طور کلی عملکرد شیطان، منشأ بیرونی دارد. با این حال، هر دو مکمل هم اند و از دو جبهه درون و بیرون، انسان را مورد هجمه مستمر قرار می دهند. امر به منکرات، تضعیف ایمان و نشانه رفتن اراده، دنیاپرستی، خروج از صراط مستقیم، ایجاد غفلت از پروردگار و بازداشتن انسان از مسیر حق، ترفند مشترک شیطان و هوای نفس است.Content Analysis of the Functioning of the Nafs (Self-Desires) and Satan from the Perspective of the Holy Qur’an
One of the major concerns for the faithful in the path to salvation is confronting the nafs (self-desires) and Satan. The issue of nafs and Satan is presented and clarified in the Holy Qur’an. The author endeavors to identify and analyze the methods of operation of the nafs and Satan and the ways to counter them. This research is a qualitative study conducted using inductive content analysis with a data coding system. The findings reveal that concerning the conceptualization of the nafs, six main categories were identified the way nafs operates to misguide humans, followers of the nafs, manifestations of the nafs, common characteristics of carnal desires, consequences of following the nafs, and results of resisting the nafs. Regarding the conceptualization of Satan, four major categories were recognized: Satan’s method of misguiding humans, types of Satan’s commands, reasons for Satan’s dominance, and methods of resistance against Satan, each encompassing its own components. Comparing the ways the nafs and Satan operate shows both rely on giving deceptive worldly promises and making evil deeds appear attractive to humans. Both engage in whispering (waswasa) and instigating desires in hearts, with the difference that the root of temptation by the nafs is internal and instinctual, whereas Satan’s whispering and overall operation have an external source. Nevertheless, they complement each other and continuously attack humans from internal and external fronts. Their shared tactics include commanding evil deeds (munkar), weakening faith, targeting willpower, promoting materialism, diverting from the straight path, creating heedlessness of the Lord, and hindering humans from the right path.
تبلیغات
