ظرفیت سنجی گونه های مرجعیت علمی قرآن در مطالعات روان شناختی
آرشیو
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی ظرفیت های مرجعیت علمی قرآن در مطالعات روان شناختی بوده و درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا تمامی گونه های مرجعیت علمی قرآن، قابلیت انجام مطالعات روان شناختی را دارند؟ مرجعیت علمی قرآن به عنوان یک اَبَرنظریه، ظرفیت های گسترده ای را برای مطالعات میان رشته ای فراهم می کند. یکی از این حوزه ها، مطالعات میان رشته ای قرآن و روانشناسی است. پنج گونه مرجعیت علمی قرآن مطرح شده است: ۱- گونه اثرگذاری استنباطی (مرجعیت به منزله منبع)، ۲- گونه اثرگذاری استلهامی (مرجعیت به منزله الهام بخشی)، ۳- گونه اثرگذاری استکمالی (مرجعیت به منزله کمال بخشی)، ۴- گونه اثرگذاری حکمیتی (مرجعیت به منزله میزان)، و ۵- گونه اثرگذاری نگرشی و بینشی (مرجعیت به منزله تعیین کننده و تغییر دهنده نگرش یا بینش). در این راستا، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل پنج گونه مرجعیت علمی قرآن پرداخته می شود. یافته ها نشان می دهند که قرآن به عنوان یک منبع غنی وحیانی، ظرفیت های متنوعی برای تحلیل و بررسی جنبه های مختلف روان شناسی دارد. در گونه اثرگذاری استنباطی، قرآن به عنوان منبعی برای استخراج آموزه های روان شناختی مورد استفاده قرار می گیرد و پژوهشگرانی نظیر نجاتی و کاویانی به بررسی این مفاهیم پرداخته اند. گونه اثرگذاری استلهامی نشان می دهد که قرآن می تواند الهام بخش پژوهش های روان شناختی باشد و قصص و حکایت های قرآنی به عنوان الگوهای مثبت و منفی در تحلیل رفتارها استفاده می شوند. در گونه اثرگذاری استکمالی، مفاهیم قرآنی به عنوان بُعدی مکمّل برای نظریه های روان شناسی معرفی می شوند که می توانند به تکامل این نظریه ها کمک کنند. گونه اثرگذاری حکمیتی قرآن به عنوان معیاری برای صحّت سنجی مطالعات روان شناختی مورد بررسی قرار می گیرد و پژوهشگران تطبیقی به ارزیابی مفاهیم روان شناسی در مقابل آموزه های قرآنی می پردازند. در نهایت، گونه اثرگذاری نگرشی و بینشی، تأثیر قرآن بر تغییر نگرش ها و بینش های پژوهشگران در علم روان شناسی را مورد توجه قرار می دهد. نتایج این پژوهش نشان دهنده ظرفیت های فراوان قرآن در مطالعات روان شناختی و ضرورت بهره گیری از آن در تحلیل و تبیین مسائل روان شناختی معاصر است. همچنین، پژوهش حاضر می تواند به عنوان مبنایی برای تحقیقات آینده در این حوزه به کار رود و توجه به اصول و مبانی قرآنی را در طراحی و اجرای تحقیقات روان شناختی ضروری می سازد.Assessing the Capacities of the Types of Scientific Authority of the Qur’an in Psychological Studies
The present study aims to examine the capacities of the scientific authority of the Qur’an in psychological studies and seeks to answer the question of whether all types of the Qur’an’s scientific authority are applicable in conducting psychological research. As a meta-theory, the scientific authority of the Qur’an provides extensive capacities for interdisciplinary studies, one of which is the intersection of Qur’anic studies and psychology. Five types of the Qur’an’s scientific authority have been identified: (1) inferential influence (authority as source), (2) inspirational influence (authority as inspiration), (3) perfectional influence (authority as complement), (4) judicial influence (authority as criterion), and (5) attitudinal and insight-giving influence (authority as determinant and transformer of attitude or insight). Accordingly, using a descriptive–analytical method, the study investigates and analyzes these five types of scientific authority of the Qur’an. The findings indicate that the Qur’an, as a rich source of divine revelation, offers diverse capacities for analyzing and examining various aspects of psychology. In the inferential influence type, the Qur’an is employed as a source for extracting psychological teachings, and scholars such as Nejatī and Kaviani have examined these concepts. The inspirational influence type demonstrates that the Qur’an can inspire psychological research, with its narratives and stories serving as positive and negative models for behavioral analysis. In the perfectional influence type, Qur’anic concepts are introduced as complementary dimensions to psychological theories, contributing to their further development. The judicial influence type regards the Qur’an as a criterion for evaluating the validity of psychological studies, with comparative researchers assessing psychological concepts against Qur’anic teachings. Finally, the attitudinal and insight-giving influence type highlights the Qur’an’s impact on transforming the attitudes and insights of researchers in the field of psychology. The results of this study reveal the abundant capacities of the Qur’an in psychological studies and underscore the necessity of utilizing it in analyzing and explaining contemporary psychological issues. Furthermore, this study can serve as a foundation for future research in the field and emphasizes the importance of integrating Qur’anic principles and foundations in the design and implementation of psychological studies.
تبلیغات
