مدل سازی سیستمی مدیریت منابع انسانی برای مقابله با فساد اداری؛ رویکرد سیستم های نرم (SSM) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
شماره صفحات:
۱۵۰ - ۱۸۴
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
هدف: فساد اداری یکی از چالش های بنیادین حکمرانی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به شمار می آید. این مسئله نه تنها روند دستیابی به توسعه پایدار را با مانع مواجه می سازد، بلکه موجب کاهش اثربخشی نهادهای دولتی، تزلزل اعتماد عمومی به ساختار حکومت و ناکارآمدی در تخصیص منابع می گردد. در کشورهایی مانند ایران، ظرفیت های گسترده ای برای اصلاح نظام اداری و ارتقای شفافیت وجود دارد که می تواند با بهره گیری از سیاست های مبتنی بر شایسته سالاری و پاسخ گویی، مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی را هموار سازد. یکی از حوزه های کلیدی که نقشی تعیین کننده در تشدید یا کاهش فساد دارد، مدیریت منابع انسانی در بخش عمومی است. مطالعات انجام شده در سطوح ملی و بین المللی نشان می دهند که ضعف در سیاست گذاری و اجرای نادرست فرآیندهایی چون جذب نیرو، ارتقاء شغلی، آموزش، ارزیابی عملکرد و نظام جبران خدمات، زمینه مساعدی برای شکل گیری رفتارهای فسادآمیز فراهم می کند. به عبارت دیگر، زمانی که شفافیت در فرآیندهای استخدامی وجود نداشته باشد، ترفیع بر پایه روابط غیررسمی صورت گیرد و معیارهای ارزشیابی مبهم باشند یا اخلاق سازمانی تضعیف شده باشد، احتمال بروز انحرافات رفتاری در میان کارکنان افزایش می یابد. بنابراین، مدیریت کارآمد منابع انسانی می تواند به عنوان ابزاری راهبردی در پیشگیری از فساد در سازمان های دولتی ایفای نقش کند. پژوهش های اخیر نیز بر لزوم طراحی و استقرار سیاست های منابع انسانی ساختاریافته با رویکرد ضدفساد تأکید دارند. به ویژه در شرایطی که فساد به پدیده ای پیچیده، چندلایه و متأثر از زمینه های سازمانی و اجتماعی بدل شده است، بهره گیری از نگرش سیستمی و کل نگر برای تحلیل و مدیریت ساختارها، فرآیندها و رفتارهای انسانی، از اهمیت دوچندان برخوردار است. طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: پژوهش حاضر ماهیتی کاربردی دارد و برای انجام آن از رویکرد سیستم های نرم بهره گرفته شده است. به منظور شناسایی مؤلفه های کلیدی در حوزه منابع انسانی که در پیشگیری از فساد اداری نقش دارند، مصاحبه هایی هدفمند با مدیران و خبرگان فعال در زمینه های مدیریت منابع انسانی و مقابله با فساد انجام شد. داده های گردآوری شده از این مصاحبه ها، با بهره گیری از روش تحلیل تماتیک، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که برای مقابله مؤثر با فساد اداری از رهگذر مدیریت منابع انسانی، شش عامل اساسی باید در فرآیند طراحی و اجرای سیاست ها و رویه های مرتبط مدنظر قرار گیرد. این عوامل عبارتند از: تأکید بر شفافیت در تمامی مراحل جذب، ارزیابی و ارتقاء نیروی انسانی؛ ایجاد مکانیسم های پاسخ گویی نسبت به تصمیمات و عملکردهای مرتبط با حوزه منابع انسانی؛ تقویت رویکرد قانون مدار به منظور نهادینه سازی سازوکارهای مبتنی بر قوانین و مقررات رسمی؛ ارتقای اخلاق محوری به عنوان زیربنای شکل گیری فرهنگ سازمانی سلامت محور؛ ایجاد هم راستایی میان خواسته ها و اهداف فردی کارکنان با چشم اندازها و ارزش های بنیادین سازمان؛ و سرانجام، تقویت اقدامات بازدارنده از طریق ارتقای ابزارها و فرایندهای نظارت و کنترل. این شش مؤلفه به عنوان اجزایی به هم پیوسته و نظام مند، پایه های اصلی یک نظام منابع انسانی اثربخش در راستای کاهش فساد را شکل می دهند و می توانند در بازنگری و به روزرسانی سیاست های منابع انسانی در بخش دولتی، به عنوان شاخص هایی راهبردی مورد استفاده قرار گیرند. محدودیت ها و پیامدها : این پژوهش محدود به سازمان های بخش عمومی بوده و داده ها بر پایه مصاحبه با خبرگان جمع آوری شده اند که ممکن است تعمیم پذیری نتایج را کاهش دهد. همچنین، با توجه به ماهیت زمینه مند پدیده فساد، نتایج ممکن است در کشورهای دیگر یا نظام های اداری متفاوت، تغییر یابد. پیامدهای عملی : مدل ارائه شده می تواند به عنوان راهنمایی کاربردی برای طراحی مجدد سیستم های منابع انسانی در سازمان های دولتی با رویکرد ضدفساد به کار گرفته شود. این مدل، نقش استراتژیک مدیریت منابع انسانی را در ارتقای شفافیت و سلامت اداری برجسته می سازد. ابتکار یا ارزش مقاله : با وجود اقدامات گسترده برای مقابله با فساد اداری در ایران، این تلاش ها اثربخشی محدودی داشته اند؛ چنان که جایگاه ایران در سالهای اخیر، از نظر شاخص ادراک فساد، بهبودی نیافته است. با توجه به نقش کلیدی مدیریت منابع انسانی در پیشگیری از فساد، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و مدل سازی سیستم منابع انسانی در بخش دولتی برای مقابله با فساد، گامی نوآورانه و کاربردی در این حوزه برداشته است. نوع مقاله: مقاله پژوهشیSystemic Modeling of HRM to Counter Administrative Corruption: Applying SSM
Purpose : Administrative corruption is recognized as one of the primary challenges to governance systems, particularly in developing countries. This phenomenon not only serves as a significant barrier to sustainable development, but also leads to the inefficiency of public institutions, erosion of public trust in government, and misallocation of resources. In countries like Iran, there is a wide capacity for reforming the administrative system and enhancing transparency, which—through inclusive, merit-based, and accountable human resource policies and institutional frameworks—can effectively pave the way for sustainable economic and social development. One of the key areas that can directly influence the emergence or reduction of corruption is the human resource management (HRM) system in public sector organizations. National and international research evidence indicates that weaknesses in the design, formulation, and implementation of HRM policies and processes—including recruitment, promotion, training, performance appraisal, and compensation—can provide fertile ground for the emergence of corrupt behaviors within administrative environments. In practice, when recruitment processes lack transparency, promotions are based on informal connections, evaluation criteria are ambiguous, or the organizational culture deviates from ethical standards, the likelihood of deviant and unethical behavior among employees increases. Therefore, effective human resource management should be considered a strategic tool in the prevention of administrative corruption within public organizations. Recent studies increasingly emphasize the necessity of systematic and structured design of HRM policies with an anti-corruption orientation. This need becomes particularly critical in contexts where corruption is not merely a behavioral issue but a complex, multi-dimensional, and context-dependent phenomenon. In such cases, adopting systems-based approaches capable of holistically analyzing and managing structures, processes, and human interactions becomes essential. Design/ methodology/ approach: This applied research was conducted using the Soft Systems Methodology (SSM). To identify the components of HRM systems in combating administrative corruption, interviews were carried out with managers and experts in the fields of human resource management and anti-corruption, selected through purposive sampling. The data obtained from the interviews were analyzed using thematic analysis. Research Findings: The findings of the study indicate that in order to effectively combat administrative corruption through human resource management, six key components must be considered in the design and implementation of related policies and processes. These components include: transparency across all recruitment, evaluation, and promotion processes; accountability for HR performance and decision-making; rule-orientation, which ensures adherence to established laws and formal procedures; ethics-orientation, as the cornerstone of a healthy organizational culture; alignment between employees’ individual goals and the overarching values and objectives of the organization; and finally, deterrence, through the reinforcement of monitoring and control mechanisms. These interwoven elements collectively form the foundational structure of an effective HRM system aimed at preventing administrative corruption, and they may serve as strategic benchmarks for revising and improving HRM policies in public sector organizations. Limitations & Consequences : This study was limited to public sector organizations and relied on qualitative data from expert interviews, which may affect the generalizability of the findings. Also, the contextual nature of corruption means that results may differ in other countries or administrative systems. Practical Consequences : The proposed HRM model offers a practical guide for public organizations to redesign their HR systems with a focus on anti-corruption. It highlights the strategic role of HRM in improving transparency and integrity within government institutions. Innovation or value of the Article: Despite numerous anti-corruption efforts in Iran, their effectiveness has remained limited; for example, in 2023, Iran ranked 147th out of 180 countries in the Corruption Perceptions Index. Given the central role of HRM in preventing corruption, this study provides a novel contribution by identifying and modeling an HRM framework specifically tailored to reduce administrative corruption in the public sector. Paper Type : Original Paper
تبلیغات
