عدالت توزیعی در بانکداری؛ مرور نظام مند بر ادبیات پژوهش و رهیافت های آن برای نظام بانکی ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
1. مقدمه و هدف فعالیت نظام بانکی با فرایند خلق پول و عرضه اعتبار پیوند خورده و به طور مستقیم بر شیوه های توزیع و بازتوزیع ثروت در جامعه اثر می گذارد. در غیاب ملاحظات اخلاقی و اجتماعی، این فرایند می تواند به گسترش نابرابری های اقتصادی و شکاف در بهره مندی از خدمات مالی بینجامد. به همین دلیل، موضوعاتی چون مسئولیت اجتماعی بانک ها و نقش نهاد ناظر پولی در کاهش پیامدهای منفی عملیات بانکی، به محورهای اصلی توجه پژوهشگران و سیاست گذاران تبدیل شده است. هدف این پژوهش، شناسایی و مرور نظام مند مطالعات انجام شده درباره عدالت توزیعی در بانکداری و ارائه رهیافت هایی متناسب با نظام بانکی ایران است. 2. مواد و روش ها این تحقیق با رویکرد مرور نظام مند (Systematic Review) انجام شده است. جامعه آماری شامل پژوهش های بین المللی معتبر در حوزه عدالت توزیعی در بانکداری در بازه زمانی 1990 تا 2023 میلادی بود. در مرحله غربالگری، 44 مقاله منتخب بر اساس معیارهای اعتبار علمی و تناسب موضوعی انتخاب شد. سپس با بهره گیری از روش مطالعه تطبیقی، یافته های این مقاله ها با ادبیات مالی اسلامی، قوانین بالادستی کشور و وضعیت موجود نظام بانکی ایران مقایسه گردید. 3. یافته های تحقیق بررسی مقاله ها نشان داد که عملیات بانکی در شرایط تورم مزمن و نرخ بهره حقیقی منفی (مانند وضعیت ایران) می تواند به توزیع رانت اعتباری و تشدید نابرابری اقتصادی منجر شود. یافته ها همچنین نشان دادند که تجارب بانکداری متعارف در سطح جهانی مجموعه ای از مصادیق و پیشنهادهای سیاستی در حوزه عدالت توزیعی ارائه کرده اند که در صورت تطبیق با شرایط ایران، قابلیت استفاده دارند. 4. بحث و نتیجه گیری مطالعه حاضر نشان می دهد که تجارب جهانی در زمینه عدالت توزیعی در بانکداری، همراه با تحلیل های برگرفته از مالی اسلامی و قوانین بالادستی، می تواند مبنایی برای اصلاح رویه های بانکی در ایران قرار گیرد. در نتیجه، برای کاهش نابرابری ها و بهبود عدالت توزیعی، لازم است سیاست گذاران بانکی ایران ضمن بهره گیری از یافته های بین المللی، اصلاحات ساختاری در خلق و تخصیص اعتبار، نظارت بر عملکرد بانک ها و رعایت مسئولیت اجتماعی را مدنظر قرار دهند.Distributive Justice in Banking: A Systematic Review of the Literature and Its Approaches for the Iranian Banking System
1. Introduction and Objective The operations of the banking system are intrinsically linked to money creation and credit supply, processes that directly influence the distribution and redistribution of wealth in society. Without ethical and social considerations, these mechanisms often lead to economic imbalances and inequalities in access to financial resources. This makes the role of banks and monetary authorities, particularly their social responsibility and accountability toward the general public, a central issue for both researchers and policymakers. In the case of Iran, where banking activities are conducted under chronic inflation and negative real interest rates, the allocation of credit has increasingly generated rent-seeking behavior and widened distributive injustices. Against this background, the main objective of this study is to systematically review existing literature on distributive justice in conventional banking systems and to provide a comparative framework for applying these insights to Iran’s banking sector within the context of Islamic financial principles and national legal frameworks. 2. Methods and Materials This research adopts a systematic literature review and comparative analysis approach. A total of 44 peer-reviewed articles published between 1990 and 2023 were identified and analyzed. The study process involved three main stages: Collecting and screening relevant international research on distributive justice in conventional banking. Extracting and classifying key components, concepts, and policy recommendations. Comparing the extracted components with Islamic finance principles, higher-order legal frameworks in Iran, and the current status of the Iranian banking system. This multi-stage approach ensured both breadth and depth in evaluating global scholarship while tailoring findings to Iran’s socio-economic and legal context. 3. Research Findings The review highlighted that distributive justice issues in conventional banking are strongly associated with credit allocation policies, wealth redistribution mechanisms, and the socio-economic impacts of money creation. Commonly identified adverse effects include the intensification of inequality, increased rent-seeking in credit markets, and the concentration of financial resources among specific social groups. However, the international literature also provided practical strategies to mitigate these issues, such as strengthening banking regulations, enhancing financial inclusion, and enforcing ethical standards in credit allocation. In the Iranian context, the analysis showed that chronic inflation, negative real interest rates, and limited oversight of credit markets have amplified distributive injustices. Furthermore, while Islamic financial principles offer a strong ethical foundation, gaps remain in their practical application within the current banking framework. 4. Discussion and Conclusion The findings of this study emphasize that Iran’s banking system faces significant challenges in achieving distributive justice due to structural economic conditions and weak policy enforcement. Nevertheless, global experiences in conventional banking provide valuable lessons. When adapted to Iran’s socio-legal framework, these strategies can contribute to mitigating inequalities, curbing rent-seeking behaviors, and promoting fairer wealth distribution. This research underscores the importance of aligning Iran’s banking reforms with both Islamic finance principles and international best practices. By integrating distributive justice as a central policy goal, the Iranian banking system could not only reduce social and economic disparities but also strengthen its legitimacy and resilience in the face of ongoing financial challenges.
تبلیغات
