تحلیل تفسیری آیات معرفت شناسی حسی و جایگاه و اعتبار آن در سیر آفاقی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
سیر آفاقی، تفکر در آفریده های خداوند برای دست یابی به باورهای دینی و تحکیم آن هاست و قرآن به آن به عنوان یکی از طرق شناخت حقایق جهان هستی، مبدأ، معاد و... تأکید دارد. به تصریح آیات قرآن، سیر آفاقی از سه طریق حسی، عقلی و شهودی امکان پذیر است. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و با استناد به آیات قرآن و آراء مفسران، یکی از راه های معرفتی آفاقی؛ یعنی شناخت حسی و میزان اعتبار آن در سیر آفاقی را بررسی کرده است. نتایج نشان می دهد که در این گونه از معرفت، به کارگیری حواس به صورت هدفمند و با جهت گیری درست، اهمیت بسزایی دارد. مفسران نخستین گام را در مواجهه با پدیده های طبیعت، به کارگیری دقیق و حداکثری حواس دانسته و به نقش مهم آن به عنوان درگاه ورود داده ها به قلب برای اندیشه ورزی و دریافت معارف توجه داشته اند. هرچند با توجه به محدودیت های حواس، نظیر شناخت ظاهری و افقی، معرفت حسی علی رغم لزوم و اعتبار آن در سیر آفاقی، مکفی نیست، درواقع نخستین گام است که با شناخت عقلی تکمیل و با یافته های قلبی- شهودی تعمیق می گردد و نهایت این مسیر، ایجاد باور در انسان و یا تحکیم باورهای دینی اوست.Sensory Epistemological Qur’anic Verses; Interpretive Analysis of the Stature and Validity in the External Journey
Simply put, the meaning of sayr al-āfāq (the external journey) is to think about God’s creations in order to achieve and strengthen one’s religious beliefs. The Qur’an emphasizes it as one of the main ways to know the truths of the universe, its mabdaʾ (the Origin), its maʿād (the Return), and so on. Furthermore, the external journey is possible, according to the affirmations made by the Qur’anic verses, in three ways, namely ḥiss (sense), ʿaql (intellect), and shuhūd (intuition). The present research examines sensory cognition and its validity in the external journey, as one of the mentioned epistemological ways, through an analytical method, citing the Qur’anic verses and the exegetes’ viewpoints. The results show that it is vitally important in this type of knowledge to use the sensory cognition purposefully and with the right orientation. Qur’anic exegetes have also considered the precise and maximum use of the sensory cognition as the first step towards dealing with natural phenomena, paying attention to its important role as a gateway to enter data into the human heart for thinking and receiving knowledge. However, due to the limitations of the senses, such as being restricted with outward and horizontal cognition, and despite its general necessity and validity in the external journey, the human sensory knowledge is not sufficient at all. It is indeed the first epistemological step, which albeit should be completed with intellectual cognition and deepened with intuitive achievements, the goal of which is to create or strengthen religious belief.
تبلیغات
