هدایت الله تقی زاده

امروزه با توجه به پیشرفت جوامع و رشد روزافزون دانش و علوم موجب گردیده که شیوه های آموزش سنتی محور دیگر جوابگوی یادگیرندگان نباشد. از اینرو روی آوردن به رویکردهای نوین آموزشی و تفکر میان رشته ای که طی آن مرزبندی میان حوزه های دانش کنارگذاشته و فرصت های یادگیری به شیوه های متفاوت با رویکردهای میان رشته-ای تنظیم می شود، ضروری به نظر می رسد. استفاده از روش های سنتی در آموزش زبان عربی و تخصص گرایی آن موجب شده است که فراگیران از ظرافت ها و قابلیت های آن باز بمانند و با چالش هایی در یادگیری روبرو شوند. بر این اساس، یکی از ضرورت های یاددهندگان، پرورش مهارت های میان رشته ای در زمینه آموزشی است. مقاله حاضر ضمن بررسی پیشینه و چیستی و چرایی میان-رشته ای، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی می کوشد ضمن درهم آمیختن دو رویکرد نظری و کاربردی، آن را در آموزش زبان عربی مورد بررسی قرار دهد و نقاط ضعف و قوت آن را بیان کند. هدف مقاله ارتقای کیفیت یادگیری در آموزش زبان از خلال برنامه های میان رشته ای است و براین باور است که می توان از تخصص گرایی و تفکر میان رشته ای به عنوان راهبردی برای آموزش زبان عربی نام برد که تجارب کلیدی برای فراگیران در یادگیری فراهم می کند و به این نتیجه می رسد که میان رشته ای بر وحدت علوم در حوزه های مختلف تاکید می ورزد و در حوزه یادگیری و آموزش زبان عربی، محدودیت ها و کاستی های روش تخصصی گرایی را برطرف می کند، و می تواند امکانات پژوهشی جدیدی برای حوزه های آموزشی فراهم آورد. و در انتها ملاحظاتی که می بایست در آموزش زبان عربی مورد لحاظ قرارگیرد، در قالب پیشنهادات کاربردی ارائه می کند.

این مقاله با عنوان "ادبیات داستانى" به بررسى عناصر داستان، ویژگی های داستان، شعر و نثر داستانى در ادبیات عرب و ادبیات جهان و انواع آن در ادبیات عرب می پردازد. عرب های قدیم، داستان و قصّه را به عنوان نوع مستقلى از انواع ادبیات نمی دانستند و از آن به عنوان ابزارى براى انتقام خود بهره می بردند؛ به همین دلیل است که قصه در ادب قدیم عرب با تاریخ همراه است، همچنین با کتب سیره دینى و ادبى و کتب نوادر و شرح اَسْمَار (داستان های شبانگاهى) و حکایات خبرى و .... بعدها فنون داستان و قصه نویسی کم کم مستقل شد و آن را در انواع خاصى از تألیفات می توان یافت. در این پژوهش ضمن گذرى بر تاریخچه ادبیات داستانى در ادبیات عرب، به بررسى اشکال و انواع آن، شعر و نثر داستانى و قالب های آن با محتواى داستان و عناصر موجود در آن پرداخته شده است و این نتیجه حاصل شد که داستان نویسان عرب در آغاز، بیشتر داستان ها را ساده بیان می کردند و نوگرایى پس از حمله ناپلئون به مصر در سال 1798 م شروع شد.

این مقاله میزان تأثیر اسطوره و بن مایه هاى آن را در اشعار سه شاعر معاصر عرب: بدرشاکر سیّاب، أدونیس، و عبدالوهاب بیاتى بررسی مى کند. اطلاق نام شاعران تموزى برآن ها، به واسطه کثرت استفاده از اساطیر، به ویژه اسطوره ى ""تموز"" است. این شاعران بر اثر تحولات موجود در جامعه عرب آن روزگار و استعمارگرى دول اروپایى و در نتیجه احساس غربت و پوچى و فرار از واقعیت به دنیاى تازه در دامان میراث کهن پناه مى برند. در این پژوهش کوشش شده تا اسطوره ی تموزدر اشعار این سه شاعر بررسى و موارد دلالت هاى مشترک آن ها استخراج شود و اندیشه هاى مشابه آن ها در به کارگیرى این پدیده تبیین گردد. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که تموز در اشعار این شعرا نماد بارورى و زندگى و مؤید اشتراکات قابل توجه درتجارب فردى و اجتماعى و سیاسى ایشان است. این شعرا دریافته بودند که زندگى عرب به علّت ستمگرى حکومت، پویایى خود را از دست داده و به سوى خشک سالى و قحطى پیش مى رفت. بنابراین از تموز ""اسطوره حاصل خیزى"" مى خواهند تا زندگى تازه اى را برای آنان بیافریند.

قدّمنا فی هذه المقاله بتعریف العمل الأدبیّ و غایته و أنوع الموازین النّقدیّه المساعده عَلَى النّاقد فی تقویم العمل الأدبیّ، ثمّ بینا فیه العلاقه بین القیم الشّعوریّه و التّعْبیریّه فی العمل الأدبیّ. ثمّ حدّثنا عن الذّوق و الجمال فی العمل الأدبیّ، کماّ بیّنّا القیم الشّعوریّه و عناصرها (فإنّها هی بإیجاز: العاطفه، و الخیال، و المعنَى، و...) و المقاییس النّقدیّه عند العرب فیه، ثمّ حدّثنا عن العلاقه بین اللّفظ و المعنَى. و أخیراً شرحنا القیم التّعبیریّه و عناصرها، ثمّ بیّنّا موضوعات النّقد الأدبیّ من البحث فی فصاحه الألفاظ و فصاحه التّراکیب و البحث فی مقدار الکلام و صیغته و صفات المعانی.