اعظم بیات

در آموزه های اسلامی مراد از تربیت اخلاقی گسترش دانش بایدها و نبایدهای انسان است تا برای رفتار بر اساس دانش ترغیب شود. این پژوهش با هدف شناسایی نگرش معلمان نسبت به برنامه درسی تربیت اخلاق فردی دانش آموزان دوره دوم متوسطه انجام گرفت. روش تحقیق توصیفی پیمایشی و بر اساس داده های کمی انجام گرفت. جامعه آماری را معلمان دوره متوسطه دارای ده سال سابقه تدریس در رشته های برنامه ریزی درسی، معارف اسلامی و الهیات در شهرهای خمین و اراک در سال ۱۴۰۰ تشکیل دادند. حجم نمونه به موجب جدول نمونه گیری مورگان ۱۰۳ نفر بود که به روش سهمیه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه نظرسنجی معلمان بود که از روایی و پایایی با ضرایب بالای 70/0 برخوردار بود. روش تحلیل داده ها بهره برداری از شاخص های آمار توصیفی، آزمون فریدمن و نرم افزار SPSS بود. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که برای طراحی این برنامه درسی به نیازهای سنی، فردی، پایش رفتار فردی، باور به ارزش های اخلاقی و آراسته شدن به صفات اخلاقی فراگیران پرداخته بودند. معلمان برای طراحی اهداف آموزشی، توجه به مؤلفه های جامعه شناختی میراث فرهنگی، تجارب ملی، نیازهای حال و آینده، واقعیت های کنونی و پاسخ به مسائل محیط تربیتی را لازم دانسته بودند. آن ها بر عناصر برنامه درسی تأکید و اولویت های آن را انعکاس داده بودند.

زمینه و هدف: این تحقیق با هدف طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی در جهت تحقق وظایف فردی در دوره دوم متوسطه انجام گرفت. روش پژوهش: روش پژوهش تحلیل محتوا بوده که به پیروی از مدل کیفی کریپندورف و نیز تکنیک دلفی انجام گرفت. مشارکت کنندگان در پژوهش را گروه خبرگان دانشگاهی در رشته های برنامه ریزی درسی و معارف اسلامی تشکیل داد. حجم مشارکت کنندگان تا دست یابی به کفایت داده ها ادامه داشت و ۳۰ نفر را شامل گردید. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته بوده، روش تجزیه و تحلیل آن ها تحلیل محتوای نظم یافته ی کدگذاری و اعتبارسنجی دلفی بود. یافته ها: نتایج تحقیق حاکی از آن بود که مؤلفه های الگوی تربیت اخلاقی در دوره دوم متوسطه عبارت اند از: موضوع درسی، نیازهای فراگیران، ویژگی های جامعه هدف و عناصر برنامه درسی. اولویت های مؤلفه های تشکیل دهنده عبارت اند از: اعتبار و اهمیت تربیت اخلاقی، نیازهای سنی فراگیران، تفاوت های جنسیتی آن ها، آراسته شدن به صفات اخلاقی، پایش رفتار اخلاقی. در بخش عناصر برنامه درسی اولویت ها عبارت اند از: اهداف آموزشی، محتوای درسی، راهبردهای تدریس، منابع و ابزار، فعالیت های فراگیران، فضا، زمان، گروه بندی فراگیران و روش ارزشیابی. نتیجه گیری: در راستای شناسایی و اولویت های عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی اخلاق فردی این اولویت ها به دست آمد: پس از تعیین اهداف آموزشی که به آن اشاره شد، محتوای درسی اولویت بعدی بود که در آن توجه به حیطه های یادگیری، فاکتورهای متن، تصاویر و فعالیت های یادگیری مبتنی بر مصادیق عینی و ذهنی رفتار اخلاقی دارای اولویت بوده اند. پس از آن فعالیت های یادگیرندگان قرار داشته که شامل ارتقای دانش اخلاقی، پیش بینی فعالیت های فردی و گروهی و مشارکت در فعالیت های مکمل بوده است.