درخت حوزه‌های تخصصی

مباحث حقوقی از قبیل قراردادهای صلح‘خراج‘قطاعه‘تقسیم اراضی و ... در ارتباط با فتوح مسلمین در منابع تاریخی اسلامی مطرح شده است . مسئله مهمی که باید در بررسی چنین گزارش هایی مورد توجه باشد ‘ شباهت و نزدیکی گزارش تاریخی با کتب احکام است که اصولأ روش و بنای متفاوت از کتب تاریخی دارند.در واقع عوامل و جریانهایی موجب شده اند تا منابع به جای خبر صرف تاریخی از یک حادثه به هنگام وقوع آن به شرح و بسط اموری بپردازند که مربوط به محدوده زمان معین نیستند‘بلکه طی دو سه قرن ایجاد و تکوین یافته اند . در این مقاله سعی می شود با بررسی گزارش های متنوع درباره قراردادهای صلح سواد اینگونه عوامل تا حد ممکن نشان داده شود. در این ارتباط تحقیقات دنت(Dennett ) درباره خراج و جزیه مورد ارزیابی قرار گرفته است.

یکی از شاخصه های مهم تمدن اسلامی، موضوع هنر و معماری است که از ابتدای شکل گیری، مسیر رو به تکاملی در برخورد با تمدن های مجاور سپری کرده است. معماری اسلامی در عصر پیامبر|، شناسنامه مخصوص به خود را با تأسیس مسجدالنبی در مدینه، سرشار از مفاهیم جاودانه، آغاز نمود. این «بنا» به عنوان ایده ناب معماری اسلامی قابل بررسی است. اینکه مکان یابی مسجدالنبی به چه صورت بوده، علاوه بر تأثیرپذیری از محیط جغرافیایی منطقه یثرب با معیارهایی که در قرآن و روایات در خصوص ساخت مساجد مطرح شده، مطابقت داشته و در آن شاخصه هایی چون تسلط بر فضای شهر، مرکزیت و ... مورد توجه بوده است. مقاله حاضر مکان یابی را به روش تحلیلی تطبیقی (آیات و روایات با روش پیامبر) مورد پژوهش قرار داده و ضمن بررسی شاخصه های مکان یابی مساجد براساس آیات و روایات، به تطبیق آن با سیره پیامبر| می پردازد.

این رساله، شرح چند حدیث دربارة ایمان حضرت ابوطالب بن عبدالمطلب است که براساس حساب عقدالانامل بیان شده است. میرزا ابراهیم زنجانی (متوفی 1351 قمری) تخصصی در حساب عقدالانامل، از علوم ریاضی قدیم، داشته؛ لذا بر این اساس احادیث یاد شده را شرح کرده و نکاتی را که مولی محمدباقر مجلسی و شیخ فخر الدین طریحی ذیل این احادیث بیان کرده اند، نقد و بررسی می کند. این رساله براساس نسخه خطی موجود در کتابخانه ملی برای نخستین بار چاپ و منتشر می شود.

با توجه به تعالیم اسلام اعم از آیات قرآن و سیره قولی و فعلی پیامبر (ص) و تلاش وی در جهت تبیین جایگاه زن در عرصه خانواده و اجتماع و احقاق حقوق ایشان، توقع چنان بود که زنان موقعیت فراچنگ آمده را در دوره های بعد نیز محفوظ دارند. اما علی رغم این انتظار، پس از وفات پیامبر (ص) روند بهبود وضعیت زنان با موانعی مواجه گردید و در نهایت به پیدایش دیدگاهی منفی نسبت به ایشان و انزوا و عزلت نشینی آنان منجر گردید. از جمله عواملی که به تحول جایگاه زن در جامعه اسلامی انجامید، پیامدهای سو ناشی از فتوحات گسترده مسلمین بود.در این مقاله ابتدا به سیره نظری و عملی پیامبر (ص) در راستای تعالی فکری و اجتماعی زنان اشاره شده و با ذکر شواهد و اسناد گوناگون، ارتقای موقعیت زن در جامعه نوبنیاد اسلامی اثبات گردیده و پس از آن به افول منزلت زن اشاره شده و از میان عوامل متعددی که ممکن است بدین امر منجر شده باشد به به عامل فتوحات مسلمین و پیامدهای منفی آن یعنی نفوذ فرهنگ های بیگانه و بروز مفاسد اخلاقی در جامعه پرداخته شده است.