مطالب مرتبط با کلیدواژه

نشانه شناسی


۵۴۱.

سرزمین متن؛ تحلیل نشانه شناختی نقد بلاغی جرجانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد سال ۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۶) 1 - 28

کلیدواژه‌ها: نقد ادبی نشانه شناسی عبدالقاهر جرجانی مملکه النص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۱
پژوهش های نقدی پسا ساختارگرا، گام های بلند و ارزشمندی را در پایه گذاری مبانی نقدی و گسترش چارچوب های تحلیلی برداشته است، اما با این حال روش های کلاسیک نقد و نحله های فکری و فلسفی قدما، نقطه آغاز این پژوهش ها به حساب می آیند. نویسنده کتاب سرزمین متن؛ تحلیل نشانه شناختی تقد بلاغی جرجانی با توجه به خصوصیت های منحصر به فرد عبدالقاهر جرجانی و استعداد شگفت انگیز او در پرداختن به متن و تحلیل آن، منطبق بر مبانی نشانه شناسی، در یک مطالعه موردی، نشانه شناسی نقد بلاغی را در آثار گرانسنگ جرجانی و به ویژه اسرار البلاغه تحلیل کرده است. او در این کتاب نشانه شناسی مجاز، استعاره، تشبیه، تمثیل و تناص را در نوشته های جرجانی مورد بررسی قرار داده است. در پژوهش حاضر، ضمن ارائه گزارشی مختصر و جامع از کتاب ذکر شده، این اثر از دو جنبه شکلی و محتوایی بررسی و نقد شده است. یافته ها نشان داد که کتاب محمد سالم سعدالله توانسته است برخی از مهمترین موضوعات بلاغی مورد بحث جرجانی را بر اساس مبانی نشانه شناسی تحلیل کند؛ اگر چه این تحلیل در شکل و محتوا بدون کاستی هم نیست.
۵۴۲.

بررسی و تحلیل فی حقیقة العشق (مونس العشاق) سهروردی بر اساس رمزگان پنج گانه رولان بارت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۵۰ 71 - 88

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی سهروردی فی حقیقه العشق رمزگان رولان بارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹ تعداد دانلود : ۴۴
رساله فی حقیقه العشق(مونس العشّاق) سهروردی(587 – 549 ه.ق.) ضمن اشاره به جلوه های عرفانی عشق و حالات آن در دو داستان خلقت آدم و یوسف پیامبر به دلیل اشتمال بر رمز و راز و تفسیرپذیری، امکان تحلیل و خوانش را با محور رمزگان پنج گانه رولان بارت که یک مدل تحلیلیِ روشمند و خلاقانه روایات و داستان هاست، فراهم می آورد. بارت هر متنی را زایا، پویا و دارای تکثّر معنایی می داند و معتقد است که از رهگذر زایایی و سیّال بودن متن، متون از یکدیگر متمایز می گردند. سهروردی ضمن بیان راز آفرینش حُسن و عشق و حُزن به شیوه نوافلاطونی و بهره گیری از اندیشه مغانی و لطایف قرآنی به جایگاه آن ها در جهان شناسی و معرفت شناسی اشراقی می پردازد. و عرفایی چون غزالی و بقلی شیرازی حُسن و عشق و حُزن را از ارکان اصلی سیر و سلوک دانسته، عشق را حاصل تجلّی حُسن و حُزن را حاصل خوف می دانند. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی به بررسی صداهای پنهان رساله فی حقیقه العشق سهروردی می پردازد و ابعادی از رمزگان را بر خواننده آشکار می سازد. رساله مذکور با توجه به گستردگی رمز و نماد، از نوع متون نوشتنی(باز) است و خواننده در آن منفعل نیست؛ بلکه با به کارگیری خلاقیت خود هر چه در صدد تثبیت معناست، روش ابداعی خود را به کار می گیرد. پیشنهاد بارت برای این نوع خوانش، ابداع روشی است که متن از آن طریق فراپاشیده و افشانده می شود و خواننده به عنوان تولید کننده متن حضور دارد.
۵۴۳.

نشانه شناسی کهن الگوی زن وحشی با توجه به شخصیت فرانک و تهمینه براساس تقابل و تشابه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۰) 131 - 156

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی کهن الگوی زن وحشی فرانک مادر پرورنده تهمینه فروگیرنده تقابل و تشابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۶۱
از آغاز پیدایش دانش نشانه شناسی در جهان بیش از چند دهه می گذرد که در این زمینه از چشم اندازهای گوناگون به شناسایی و بررسی نشانه ها پرداخته شده است. نشانه شناسی روشی پژوهشی است که سعی در تأویل معنا از صورت دارد. تقابل، در زبان شناسی و نشانه شناسی و نیز در نقد ساختارگرایی و پساساختارگرایی، عنصری اساسی و مفهومی کلیدی است که در تفسیر و تأویل معنا به آن توجه می شود. کهن الگویی زن وحشی مبحث جدیدی است که از یافته های یونگ اخذ شده است. کلمه «وحشی» به مفهوم منفی امروزیِ آن، یعنی مهارشدنی نیست. این کهن الگو به مفهوم مادر ازلی و نخستین موجود سلاله مادر با ویژگی یاریگر، خردمند و پرورنده... است. مقاله حاضر به موضوع نشانه شناسی و تقابل و کهن الگوی زن وحشی با توجه به شخصیت فرانک و تهمینه می پردازد. در این پژوهش با توجه به کهن الگوی زن وحشی، شخصیت فرانک یاریگر نیک، در برابر عنصر شر (ضحاک) و ازنظر خویشکاری مادرانه از جنبه ای شبیه و ازجهتی در تقابل با تهمینه است. فرانک نماد مادر پرورنده و تهمینه نماد مادر فروگیرنده است؛ بنابراین شخصیت فرانک در برابر تهمینه در تقابل است. در این پژوهش، نماد به عنوان یک عنصر نشانه شناسی به درک کهن الگو کمک می کند. نشانه شناسیِ نمادهای سپندارمذ، آناهیتا، گاو برمایه، پری و... در این دو داستان، فهم ما را از داستان پذیرفتنی تر می کند. تقابل نور و تاریکی را می توان به صورت پنهان در خویشکاری فرانک یافت، صورت دیگری از آشتی ناپذیری نیک و بد که زیربنای اساطیر ایرانی است.
۵۴۴.

نشانه شناسی سفره طباخی صوفیه براساس اهمّ متون تعلیمی تصوف از قرن چهارم تا قرن هشتم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۶) 59 - 76

کلیدواژه‌ها: تصوف نشانه شناسی غذا سفره صوفیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۴۲
از دیدگاه علم نشانه شناسی، هر متن ادبی و نیز هر حوزه از فرهنگ بشری، دستگاهی از نشانه هاست که به معانی ای فراتر از معنای قاموسی خود دلالت می کنند. بر اساس این، سفره صوفیه و نوع، شکل و اندازه غذاها واجد نظامی از نشانه هاست. ازآنجا که روزه، جوع و پرهیز از شکم بارگی از ارکان اصلی تصوف هستند، انواع طعام و نوشیدنی ها ارزش نشانه شناختی دارند. به همین دلیل، پژوهش در فرهنگ غذایی صوفیه و نشانه شناسی غذاها در سفره صوفیه، دریچه ای است به سوی درک جهان تصوف. پژوهش مذکور نشان می دهد که بر خلاف اهمیت بنیادین روزه داری و پرهیز از خوراک در تصوف، ژانر تعلیمی نسبت به ژانرهای دیگر ادبی، از لحاظ نوع، بسامد و پرداختن به انواع غذاها و رنگینی سفره، بسیار غنی و درخور توجه است. بی شک، دلیل اصلی آن می تواند عمل گرایی رسالات تعلیمی صوفیه و توجه آنان به زندگی روزمره عامه مردم باشد. دیگر اینکه، در سفره صوفیه، غذاها، حلویات و نوشیدنی ها در جدول سلسله مراتبی و دقیقاً معکوس سلسله مراتب ارزش عمومی قرار می گیرند. این سلسله مراتب باعث می شود که غذاها به حوزه معنویت وارد شوند و ارزشی نشانه ای و نمادین پیدا کنند. پرداختن به این جنبه بسیار مهم است؛ زیرا خوردنی ها و نوشیدنی ها بنابر مواد خود، داوریِ ارزشی می شوند. بدیهی است که مزه و طعم نیز به چنین جدولی وارد می شود. هم ارزی «غذا»، «معنویت» و «جایگاه اجتماعی» می تواند سنجه ای برای ارزیابی رانه های ارزشی- اجتماعی و نیز تبیین بسیاری از ضرب المثل های حوزه غذا، در اختیار پژوهشگران قرار دهد. مقاله حاضر می کوشد تا با ارجاع به اولیانامه ها و رسالات تعلیمی از این روزنه به دنیای معنوی صوفیه بپردازد. 
۵۴۵.

رهیافت نظریه «مرگ مؤلف» رولان بارت در روش های تفسیری قرآن: تحلیل تطبیقی و چالش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 251-273

کلیدواژه‌ها: مرگ مؤلف رولان بارت تفسیر قرآن نشانه شناسی هرمنوتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۶
نظریه «مرگ مؤلف» رولان بارت، که در سال ۱۹۶۷ مطرح شد، یکی از نظریه های محوری در نقد ادبی و نشانه شناسی به شمار می رود. این نظریه با تأکید بر استقلال متن از نیت مؤلف و نقش فعال خواننده در خلق معنا، رویکردی نوین به روش های تفسیری معرفی کرد. مقاله پیش رو تأثیر این نظریه را بر روش های تفسیری قرآن بررسی می کند و نشان می دهد که چگونه ایده های بارت می توانند در خوانش های نوین قرآن به کار روند. با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، این پژوهش به بررسی تطبیقی نظریه بارت با روش های تفسیری قرآن پرداخته و چالش ها و فرصت های این رهیافت را ارزیابی می کند. نتایج این بررسی نشان می دهد که این نظریه، هرچند ظرفیت های مهمی برای پویایی تفسیر ارائه می دهد، اما با برخی الزامات معرفت شناختی کلام الهی ناسازگاری دارد. در چارچوب هستی شناسی فهم، فهمنده و مفسر نص قرآن قادر است برداشت های گوناگونی ارائه دهد، اما این برداشت ها بدون توجه به مُراد الهی از اعتبار برخوردار نخواهند بود. در زمینه ی چندمعنایی زبانی، تأکید بارت بر خودکفایی زبان و شبکه ی دلالت های آن با ساختار نشانه شناختی قرآن سازگاری دارد؛ با این حال، نبود چارچوبی برای تثبیت معنا می تواند خطر گرایش به تکثر معنایی بی ضابطه و کنترل نشده را به دنبال داشته باشد.
۵۴۶.

مقایسه نحوه شکست طرح زندگی دو شخصیت محوری فیلم هامون اثر داریوش مهرجویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۸ ۵۶-۴۵

کلیدواژه‌ها: داریوش مهرجویی فیلم هامون نشانه شناسی محور جانشینی محور هم نشینی انقیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۳
هامون اثر کارگردان ایرانی، داریوش مهرجویی است. او از جمله هنرمندان مؤلف در سینمای ایران و از چهره های موج نوی این سینما به شمار می رود. مهرجویی دانش آموخته رشته فلسفه و همچنین دل مشغول تصویر بود. فیلم هامون که از جمله آثار قابل توجه او است، می تواند از وجوه مختلفی مورد تأمل و مداقه قرار گیرد. این اثر که به صورت فیلمی رئالیستی و در بخش هایی سورئالیستی به نمایش درمی آید؛ روایتِ اندیشه های خاصِ زوجی است که علی رغم بلندپروازی های اندیشمندانه و هنرمندانه، به دلیلِ سختی و صلبیِ جهانِ پیش رویشان با شکست و ناکامی دردناکی در طرح زندگی مواجه می شوند. هامون درگیر جهان توسعه تکنیکی و تبلیغی می شود و علی رغم باور خویش تبدیل به ماشین تبلیغ جهانِ مبتنی بر توسعه یا مدرنیزاسیون می گردد. مهشید هم با وجود دل بستگی به هنر و فرهنگ در دام جهان مصرف گرایی می افتد. در این اثر همچنین شاهد شخصیت های دیگری چون روانشناس، دوستان، همکاران، اقوام و وابستگان هامون و مهشید هستیم که در تبدیل شخصیت مطلوب مورد نظرشان به آنچه دوست نداشتند، موثر هستند. هدف این پژوهش آن است تا با تکیه بر روش نشانه شناسی، در دو محور هم نشینی و جانشینی، ضمن مقایسه دو طرح متفاوت زندگی هامون و مهشید، نحوه شکست هامونِ اندیشه مدار و مهشیدِ هنرگرا را نشان دهد و تبیین نماید که علی رغم تفاوت دو افق متفاوت، آن دو چگونه با ناکامی مواجه می شوند. این نوشتار به این نتیجه منتج می شود که در جامعه ای توسعه گرا، تکنیک مدار و مصرفی، هامون و مهشید، به منزله سوژه هایی به انقیاد در می آیند و در هژمونی مسلط گرفتار می شوند و طرح و نحوه سلوک فکری و هنری شان در هم شکسته می شود.
۵۴۷.

تحلیل رمزگان فیلم «شطرنج باد» محمدرضا اصلانی بر اساس نشانه شناسی امبرتو اکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۸ ۶۲-۵۱

کلیدواژه‌ها: تحلیل رمزگان نشانه شناسی اکو سینما شطرنج باد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۰
نشانه شناسی امبرتو اکو در سینما بر اساس بیان و محتوا، فرهنگ و تفسیر قابل واکاوی است. در این بین رمزگان ها که روابط میان بیان و محتوا هستند اهمیت ویژه ای دارند. این رمزگان ها در سینمای پست مدرن، سبب شکل گیری تفسیرهایی از سوی مخاطب می گردد که جنبه های فرهنگی در آن نقش بسزایی دارد. بر اساس نشانه شناسی اکو رمزگان های رویدادها، تداعی، بازنمایی، قراردادی، همبستگی، دلالت ها، تفسیر، توصیف، روایتی و رمزگان مفهومی شکل می گیرند. این رمزگان ها سهم نشانه شناسی اکو در سینما را بازتاب داده و شناختی دقیق تر در سینمای پست مدرن ایران را سبب می گردد. در حال حاضر هیچ سیستم کاملی برای نشانه شناسی سینمای پست مدرن وجود ندارد. این امر نشان می دهد که پژوهشگران همچنان در حال بررسی کشف نحوه عملکرد نشانه ها و معانی در فیلم هستند. اما قوانین کلی رمزگان ها وجود دارد. این قوانین به نحوه ارتباط نشانه ها با معانی و نحوه تفسیر آن توسط مخاطبان اشاره دارند. در سینمای پست مدرن ایران، نشانه ها، نمادها و رمزگان ها نقشی کلیدی در بازنمایی و تفسیر ایفا می کنند که این امر با دیدگاه اکو در ارتباط نشانه ها و رمزگان ها همخوانی دارد. تفسیر فیلم های پست مدرن به طور مداوم در حال تغییر و دگرگونی است و این امر به دلیل بینامتنی بودن این نوع سینما است. در این نوع سینما، فیلمسازان از ارجاعات متعدد به آثار سینمایی، ادبی و هنری دیگر استفاده می کنند که لایه های معنایی جدیدی به فیلم می افزاید و به مخاطبان آگاه، امکان تفسیرهای متعدد از اثر را می دهد. این پژوهش از منظر هدف، نظری - کاربردی و از منظر شیوه، توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری برخی آثار سینمای پست مدرن جهان و ایران همچنین مطالعه موردی فیلم «شطرنج باد» محمدرضا اصلانی صورت گرفته است.
۵۴۸.

بازنمایی ارزش های اخلاقی- معنوی در سریال پایتخت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۴ شماره ۳ (پیاپی ۵۹) 215 - 243

کلیدواژه‌ها: بازنمایی اخلاقی- معنوی نشانه شناسی سریال پایتخت مازندران خانواده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۶
هدف این تحقیق بازنمایی بازنمایی ارزش های اخلاقی-معنوی در سریال پایتخت و در سکانسهای منتخب ازاین مجموعه بوده است. به این منظور از روش نشانه شناسی جان فیسک بهره برده و براساس واحد تحلیل که سکانسهای منتخب (16 سکانس انتخاب شده) که به صورت هدفمند انتخاب و تحلیل شدند. سبک زندگی، شیوه زندگی طبقات و گروه های اجتماعی مختلف جامعه است که در آن، افراد جامعه با پیروی از الگوهای رفتاری، باورها، هنجارها و ارزش های اجتماعی یا انتخاب نهادهای فرهنگی و منزلتی خاص، تعلقات خود را نسبت به آن هویدا می کنند. سبک زندگی وابسته به انتخاب، انتخاب نیز وابسته به اطلاعات و اطلاعات، محصول فرآیند ارتباطات است. رسانه ها با اطلاعات خود بر ارزش ها، نگرش ها، آرزوها، انتخاب ها و رفتار های ما در سبک زندگی اثر می گذارند. تلویزیون با کارکرد سرگرمی و تفریح در بیشتر سریال های نمایشی به تولید منش و رفتار در سنین مختلف می پردازد. با توجه به سبک زندگی اسلامی ما ایرانیان، دین اسلام به عنوان یک ایدئولوژی، ارائه دهنده کامل ترین سبک زندگی بشریت است و احکام و دستورهای آن، حوزه های فردی، خانوادگی و اجتماعی را دربرمی گیرد. بنابراین، تولید سبک زندگی اخلاقی در سریال های خانوادگی تلویزیونی، ضرورتی اساسی برای نهادینه کردن ارزش های اخلاقی-معنوی. این مقاله درصدد بیان این مطلب است که تلویزیون با سریال های نمایشی و سبک زندگی معنوی بر آمده از دین به صورت غیر مستقیم، ولی مؤثر می تواند با کارکرد سرگرمی آشکار و آموزشی تربیتی پنهان، ارزش های دینی و اخلاقی را به مخاطبان عرضه دارد و نیاز معنوی انسان معاصر را بر آورده سازد. نتایج تحقیق نشان داد که مجموعه ای از دلالت های اخلاقی-معنوی در این سریال مثل توجه به خانواده، رعایت شان بزرگتر، توجه به نمادهای و ارزش های فرهنگی مثل لهجه و گویش، لباس، موسیقی و... مورد توجه بوده است. بطور کلی سریال پایتخت ایدئولوژی خانواده صمیمی و اخلاق محور را بازنمایی و برساخته های این نظام خصلتی طبیعی می بخشد هرچند بر بحث توجه به قومیت خصوصا در گویش دارای ضعف است.
۵۴۹.

تحلیل نشانه شناختی شعر ستاره دور نادر نادرپور بر اساس نظریه مایکل ریفاتر(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۳ 26 - 41

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی مایکل ریفاتر شعر معاصر نادر نادرپور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۵
نظریه نشانه شناسی رویکردی نظام مند، خواننده محور و بر مبنای ساختارگرایی است که توسط مایکل ریفاتر (1978) به عنوان روشی کاربردی برای تحلیل اشعار و تبیین ماهیت و کارکرد متون ادبی ارائه شده است. مطابق این نظریه با بررسی نشانه های متن و کشف شبکه های معنایی آن تلاش می شود خاستگاه متن از طریق زیرانگاشت های ادبی که در آن گسترده شده به دست آید. مقاله حاضر، نخست رویکرد نظریه ریفاتر را معرفی می کند، سپس بر مبنای آن به خوانش شعر «ستاره دور» از مجموعه اشعار «سرمه خورشید» نادر نادرپور می پردازد. هدف این تحقیق تلاش برای خوانش دقیق تر شعر مورد نظر با استناد به نظریه نشانه شناسی ریفاتر است و اینکه با توجه به ظرفیت های نظری و دستاوردهای علمی رویکرد ریفاتر، بتوان از این روش در خوانش خلاقانه و تحلیل دقیق تر اشعار مد نظر بهره گرفت و به نتایج متفاوتی دست یافت.
۵۵۰.

واکاویِ نشانه شناسانه هم سازیِ رسالتِ دیپلماسیِ دفاعی با تهدیدهای نرم در اندیشه های سیاسی- دفاعی مقام معظم رهبری

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ دیپلماسی سال اول پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: دیپلماسی دفاعی گونه شناسی تهدید تهدید نرم مقام رهبری نشانه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۱
نظریه های سنتی، دیپلماسی را در ابزارهای نرم افزاری و دفاع از ابزارهای سخت این حوزه به شمار می برد. مفهوم دیپلماسی دفاعی با به پرسش گرفتن این تصوره های سنتی، مفهومی مفهومی برای تفکیک و جداسازی امنیت از دفاع، در عرصه سیاست خارجی کشور است. دیپلماسی دفاعی بر این نکته تاکید می کند که از دیپلماسی می توانم در جهت چندگانه و در مقابله با انواع آسیب ها بهره جست. با توجه به اینکه پس از، جمهوری اسلامی ایران، در معرض خطرات مختلف از سوی منطقه و فرامنطقه های قرار گرفته است، بررسی رسالت و توان دفاعی کشور به نظر می رسد. با توجه به جایگاه و نقش «رهبری» در جمهوری اسلامی ایران، با بیان مقام رهبری در گونه شناسی انواع تهدید، می توان این مخاطرات و تهدیدها را به دو دسته سخت و نرم تقسیم کرد. این پژوهش درباره «همسنخیِ رسالتِ دیپلماسیِ دفاعی در برابر تهدیدهای نرم در گفته ها و نوشته های مقام رهبری» شکل می گیرد. برای پاسخ به این پرسش، نخست باید به نوع شناسی تهدید در گفته ها و نوشته های رهبر انقلاب پرداخت و سپس نسبت به آن با رسالت دیپلماسی دفاع را ارزیابی کرد. بررسی بیانات آیت الله خامنه ای در جهت گونه شناسی انواع تهدیدها و هم سنجی آن با رسالت دیپلماسی دفاعی کشور از اهمیت این پژوهش است. برای تحلیل این آثار از موضوعات نشانه شناسانه به منظور کشف و تفسیر داده ها می شود.
۵۵۱.

خوانش اکتشافی و پس کنشانه تائیه دعبل خزاعی براساس الگوی نشانه شناسی شعر ریفاتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۴ شماره ۵۱ 141 - 165

کلیدواژه‌ها: زبان شعر نشانه شناسی ریفاتر تائیه دعبل خوانش انباشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۸
در تحلیل و مطالعه متون ادبی، نقد نشانه شناختی نقش ویژه ای را در قرن بیستم به خود اختصاص داده است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی در نظریه نشانه شناسی خود، الگوی تازه ای را در خوانش شعر ارائه می دهد. بر اساس نظریه او، شعر به دو روش خوانش اکتشافی یا دریافتی (heuristic reading) و خوانش پس کنشانه یا ناپویا (retroactive reading) مورد واکاوی قرار می گیرد. در خوانش اول که خوانشی محاکاتی است، معنای ظاهری و در خوانش دوم که خوانشی نشانه شناسانه است، دلالت های زبانی و معنای ضمنی مورد توجه قرار می گیرد که پس از مشخص شدن عناصر غیردستوری در متن، رابطه این عناصر در قالب انباشت ها و منطومه های توصیفی، کشف جدیدی از شبکه ساختاری متن ارائه می دهد. در این نوشتار، تائیه دعبل خزاعی (249ق.) شاعر حضرت رضا (ع) که از 124 بیت سامان یافته و مشهورترین و بلندترین شعر اوست، به شیوه توصیفی تحلیلی و بر اساس رویکرد ریفاتر بررسی می شود. بر اساس الگوی ریفاتر و واکاوی نشانه شناسی او در دو «انباشت» مدح اهل بیت(ع) و ظلم به ایشان با نگاهی در «منظومه توصیفی» رنج شاعر از جور بر معصومان(ع) در «شبکه ساختاری» امید به شفاعت و پایان تراژدی ستم، خوانشی ژرف و لطیفی از این قصیده برای «اَبَرخواننده» ارائه می شود.   
۵۵۲.

معرفی و نقد کتاب معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۰) 37-67
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۴
مقاله حاضر به بررسی و نقد کتاب «معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی» استوارت هال به روش توصیفی-تحلیلی پرداخته است. محور اصلی کتاب، بررسی چیستی معنا، فرهنگ و رابطه آن با زندگی اجتماعی-سیاسی است. بررسی ها نشان می دهد به رغم اهمیت کتاب، ترجمه بخشی از متن انگلیسی که صرفاً مقدمه ای برای بحث اصلی است و همچنین نواقص شکلی و محتوایی همچون نیاوردن پاورقی اصطلاحات و اسامی خاص، اشکالات نگارشی، ضعف در معادل گزینی و عدم یکدستی در ترجمه از ارزش آن کاسته است. هال، متأثر از گرامشی، مفهوم هژمونی را از سلطه طبقاتی به منازعه گفتمانی در فرهنگ و رسانه گسترش داده و بر تقاطع نژاد، جنسیت و هویت تأکید دارد. برخلاف ادوارد سعید که بازنمایی را ابزاری برای سلطه غرب بر شرق می داند، هال آن را سّیال و مقاومت پذیر می بیند. به دیدگاه هال نیز نقدهایی از لحاظ سبک نوشتاری-تحلیلی و روش شناختی وارد است که در برخی مواقع موجب شده است خوانندگان در خوانش و فهم آثار او با مشکل مواجه گردند. از نقدهای دیگری که می توان در مورد او نوشت، نگاه سیّال و تقلیل گرایانه به فرهنگ و نادیده گرفتن ساختارهای تاریخی، اجتماعی و اقتصادی است. با همه این ها، در عصر سرمایه داری دیجیتال، دیدگاه استوارت هال همچنان به عنوان چراغ امید در مبارزات اجتماعی امروز بسیار مهم و بنیادی است.
۵۵۳.

رسانه های اجتماعی و بازنمایی بیماری انگاری سالخوردگی و ایده آلهای زیبایی در زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال ۱۶ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۱) 1-37

کلیدواژه‌ها: جراحی زیبایی زنان رسانه های اجتماعی نشانه شناسی زنان ایده آلهای زیبایی بیماری انگاری سالخوردگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۳۷
رسانههای اجتماعی که به سرعت در حال تبدیل شدن به بخشی جدایی ناپذیر از جامعه است؛ به طور کلی،نقش بسیار گسترده ای در گرایش به اعمال جراحی پلاستیک،ایفا می کند. این مقاله به تحلیل و بررسی صفحات اینستاگرام جراحان زیبایی می پردازد.هدف این پژوهش تحلیل نشانه شناختی رسانه های اجتماعی از منظر مدیریت بدن، بازنمایی ایده آلهای زیبایی و جوانی و ترغیب به جراحی زیبایی در میان زنان است. روش تحقیق از نوع کیفی نشانه شناسی جان فیسک است که از بین ۴۰ صفحه اینستاگرام پرطرفدار پزشکان جراح زیبایی،چهار نمونه از سه صفحه پزشکان جراح زیبایی انتخاب شدند و براساس نظریه جان فیسک در سه سطح توصیفی(رمزگان اجتماعی)، بازنمایی(رمزگان فنی) و ایدئولوژیک(رمزگان ایدئولوژیک) بررسی شدند. یافته ها نشان می دهد که صفحات اینستاگرام پزشکان جراحی زیبایی متأثر از ایدئولوژی و گفتمان مردسالاری حاکم است. این روند به بیماری انگاری سالخوردگی،جوان ماندگاری،برساخت ابژه زیبایی و امر جوانی، دگردیسی هویتی، کالاانگاری زن ، بازنمایی کلیشه ای، و مهندسی ذائقه زیبایی و جوانی از طریق گفتمان رسانه ای وپزشکی سازی ظاهر و بدن، به ویژه بدن سالخورده یا طبیعی، یاری می رساند. با استفاده از صنعت فرهنگ و تبلیغات، فرهنگ مصرف گرایی را ترویج می دهد و بدین ترتیب نقش قابل توجهی در تشویق زنان به انجام جراحی های زیبایی وجوان سازی و تقویت انگیزه برای این اقدامات ایفا می کند.
۵۵۴.

معناسازی و گفتمان سازی هویت قومی در شبکه های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۴ شماره ۴ (پیاپی ۷۲) 73 - 102

کلیدواژه‌ها: هویت قومی بازنمایی رسانه ای شبکه های اجتماعی اینستاگرام نشانه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۳
این پژوهش به بررسی چگونگی بازنمایی هویت طلبی قومی ترک ها در فضای مجازی با تمرکز بر شبکه اجتماعی اینستاگرام پرداخته است. ضرورت تحقیق از آنجا ناشی می شود که شبکه های اجتماعی نوین، به ویژه اینستاگرام، با ظرفیت بالای خود در تولید و انتشار محتوا به محملی مهم برای تبلیغ گفتمان های قوم گرایانه بدل شده اند و می توانند انسجام ملی را تحت تأثیر قرار دهند. روش تحقیق کیفی بوده و بر مبنای نشانه شناسی بارت و پیرس و تحلیل محتوای هدایت شده انجام گرفته است. جامعه آماری شامل صفحات اینستاگرامی هواداران پان ترکیسم بود. از میان ده ها پروفایل موجود، سه صفحه با بیش از دو هزار دنبال کننده به روش هدفمند انتخاب شدند. داده ها با مشاهده مستقیم و تحلیل نشانه ها گردآوری و سپس با رویکرد کدگذاری و طبقه بندی کیفی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد محتوای صفحات مورد مطالعه به طور مستمر بر برجسته سازی هویت قومی و بازتولید گفتمان قوم گرایی متمرکز بوده است. تصاویر و متون با ارجاع به مؤلفه های فرهنگی و تاریخی، تلاش کرده اند انسجام درون گروهی ایجاد کرده و حس تعلق به جامعه قومی واحد را تقویت نمایند. تحلیل داده ها آشکار ساخت که برای اقناع مخاطبان، از شیوه های متنوع ارتباطی بهره گرفته شده است؛ از جمله برانگیختن احساسات، ایجاد حس نوستالژیک و استفاده از جاذبه های عاطفی و هیجانی. نتایج نشان می دهد اینستاگرام بستری مؤثر برای بازتولید هویت های مقاومتی و گفتمان های قومی است. این امر ضرورت توجه جدی به سیاست گذاری فرهنگی و مطالعات تطبیقی در سایر شبکه های اجتماعی و سنجش بازتاب آن در افکار عمومی را برجسته می سازد.
۵۵۵.

بازنمایی پایگاه اجتماعی زن در سینمای عامه پسند دهه 60ه .ش. ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲۶ 279 - 299

کلیدواژه‌ها: بازنمایی رسانه زن سینمای عامه پسند نشانه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۲
رسانه ها در جهان امروز اهمیت بسیاری داشته و تأثیرات انکارناپذیری بر جامعه و واقعیت های اجتماعی دارند. یکی از این رسانه ها سینماست که در حوزه تولید فیلم های عامه پسند مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرده است. بررسی اهمیت سینما از آن جهت است که بازنمایی زنان در آن در دوره های مختلف سیاسی و اجتماعی شکل های مختلفی به خود گرفته است. هدف پژوهش حاضر بازنمایی پایگاه اجتماعی زن در سه فیلم عامه پسند «اجاره نشین ها»، «گل های داوودی» و «خواستگاری» از دهه60 است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه فیلم های عامه پسند سینما شکل می دهد که از دهه 60 تا 70 در ایران تولید شده است. سه فیلم سینمایی بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند و به روش کیفی و با استفاده از تکنیک نشانه شناسی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که زنان در این فیلم ها بیش از آن که مدرن باشند سنتی هستند، و مطابق با گزاره های ایدئولوژیک حاکم بر جامعه و هم چنین بر اساس کلیشه های جنسیتی رفتار می کنند. به عبارتی کنش ها و واکنش های زنان و مردان سازوکار جنسیتی را تولید و بازتولید می کند.