الضعفاء

یکی از رجالیان مهم ابن غضائری است که به تضعیف بسیار و سریع راویان مشهور است. او در کتاب رجالی خود موسوم به «الضعفاء» بسیاری از راویان را تضعیف کرده است. بسیاری از رجالیان آراء او را مردود شمردند و شمار کمی از رجالیان به آراء او اعتناء کردند. رجالی معاصر شیخ محمد تقی شوشتری در کتاب قاموس الرجال، از او دفاع و بسیار به تضعیفات او اعتماد کرده است. صرف نظر از اعتبار یا عدم اعتبار آراء ابن غضائری، اساسی ترین بحث، میزان اعتبار نسخه کتاب الضعفاء اوست که برخی از رجالیان مانند شوشتری اعتبار آن را مسلم فرض کرده است. این مقاله، ضمن نقد این دیدگاه، به بازنگری اعتبار نسخه کتاب ابن غضائری و نسبت آن به او، پرداخته است. نخست، تاریخچه بحث بیان شده، سپس دیدگاه دیگر رجالیان و دانشمندانی که به این موضوع توجه کرده اند، مانند خویی، فانی، آصف محسنی و بهبودی بیان شده است. در پایان ضمن بازشناسی و ارزیابی وجاده از دیدگاه محققان و صاحبنظران این علم و ارائه نظریه مختار، معتبرترین راه برای دست یابی به آراء ابن غضائری که نقلیات نجاشی از او است و عدم اعتبار نسخه الضعفاء و رد نسبت آن به مؤلف، تبیین شده است.

ابن غضائری از راوی شناسان برجسته حدیثی در عصر متقدمان می باشدکه با بهره گیریی از ملاک ها و بنیان های معرفتی ویژه زمانه خویش به بازخوانی احوال روایان حدیثی پرداخته است. حوزه مطالعات رجال شناسی وی همبسته با تصویرسازی شایسته از هویت دانشی و الگوی فکری او در زمانه زیسته و نحوه دستیابی او به منابع رجالی می باشد. رهیافت نقادانه وی در این دانش در اثر رجالی تاریخی نه عینی قابل بازنمایی و سنجه می باشد. اما کمینه منابع روایی تاریخی درباره هویت فردی و اجتماعی ابن غضائری بستری برای گمانه های ناهمگون معرفتی در حوزه شخصیت تاریخی، باوری ودانشی وی در میان دانشوران پیشینی و پسینی رجالی و غیرآن شده است. در این جستار با رهیافت همزمانی ودرزمانی وتحلیلی به بازخوانی منش ابن غضائری و سلوک راوی شناسی و نظام باوری وی پرداخته و تلاش شده بنابر روایت پیشینیان همزمان وی و گفته های دانشیان رجالی پسینی هویت دانشی و چیستی اثر راوی شناسی وی مورد بازخوانش تحلیلی قرارگیرد.