آموزش دیجیتال

در دنیای معاصر، کودکان و نوجوانان با بهره گیری از قدرت رسانه های دیجیتال و فناوری های نوین به کشف، شناخت و یادگیری جهان پیرامون خود پرداخته و به شیوه های جدید رشد کرده و هویت خود را می سازند. با این قدرت، کودکان و نوجوانان فرصت های بزرگی در اختیار دارند؛ اما با چالش ها و معضلاتی نیز روبه رو هستند. مدارس نیز با پیامدهایی ازجمله امنیت آنلاین، آزار و اذیت سایبری، تجاوز به حریم خصوصی، سخنان نفرت پراکن، اطلاعات نادرست و حواس پرتی دیجیتالی دست وپنجه نرم می کنند. برای رسیدگی به این مسائل، بسیاری از مدارس در تلاش اند با گنجاندن آموزش شهروندی دیجیتال به عنوان بخشی از برنامه های درسی خود، فرهنگ و دانش مثبتی را پیرامون رسانه و فناوری ایجاد کنند. بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال توسعه، آموزش شهروندی دیجیتال در مدارس خود را آغاز کرده اند. برنامه درسی شهروندی دیجیتال به حوزه هایی می پردازد که براساس تحقیقات دانشگاهی و نگرانی های کودکان، معلمان و والدین طراحی شده است. این آموزه ها برای پرورش مهارت ها و کمک به کودکان و نوجوانان طراحی شده اند که این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا کودکان و نوجوانان در طول زندگی خود با استفاده از رسانه ها و فناوری نوین و از طریق آن با تصمیمات و پیچیدگی های بسیاری روبه رو هستند؛ از آنچه مصرف می کنند و آنچه را که به اشتراک می گذارند تا نحوه تعامل و ارتباط با دیگران؛ بنابراین، پژوهش حاضر تلاش دارد با بهره گیری از روش تحقیق بنیادی به این پرسش پاسخ دهد که آموزش شهروندی دیجیتال به نوجوانان شامل چه ابعاد و ویژگی هایی است؟ و بُعد هویتی و ارزشی این آموزه ها چیست؟ نوع این پژوهش کاربردی است و می تواند منجربه تدوین برنامه درسی آموزش شهروندی دیجیتال در مدارس و درنتیجه، تربیت نسلی آشنا به فرصت ها و آسیب های فضای دیجیتال و بهره گیری مناسب نسل جدید از فضای دیجیتال شود.

امروزه کمتر کسی از جایگاه درس تربیت بدنی در مدارس و اهمیت آن در ابعاد مختلف اجتماعی- فرهنگی دانش آموزان و آینده قهرمان پروری کشور بی اطلاع است؛ اما آموزش تربیت بدنی در مدارس کشور همواره با چالش های بسیاری مواجه بوده است. پس از همه گیری ویروس کووید-19 و تعطیلی مدارس کشور چالش های پیش روی آموزش تربیت بدنی بیش از پیش نمایان شد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل کیفی آموزش های دیجیتال تربیت بدنی در زمان پاندمی کووید- 19 و با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی با روش کلایزی انجام شد. نمونه پژوهش حاضر از بین مدیران، معلمان و کارشناسان حوزه تدریس تربیت بدنی به شکل هدفمند انتخاب شدند و جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت، تحلیل داده ها با نرم افزار MAXQDA 2020 انجام شد. در این راستا هفت مضمون اصلی آموزش دیجیتال تربیت بدنی در ایام همه گیری پاندمی کرونا شناسایی شد. نتایج نشان داد که چالش ها و تنگناهای مختلفی جهت آموزش تربیت بدنی به سبک دیجیتال وجود دارد که لزوم توجه بیش از پیش مدیران حاضر در وزارتخانه آموزش و پرورش به آموزش درس تربیت بدنی و به طور خاص به آموزش دیجیتال آن را نمایان میکند.

دنیای دگرگون شده و متحول کنونی، متاثر از رشد فزاینده ی جمعیت شهرنشین و پیشرفت تکنولوژیکی بشر ، دارای حرکتی صعودی و شتابان به سمت هوشمندی و بکارگیری فناوری های نوین می باشد، این فرایند در نظام آموزشی، با توجه به بستر نیازمند به تحول آموزش ، ضرورتی در حال وقوع و انکار ناپذیر است. هدف از انجام پژوهش حاضر، واکاوی ویژگی ها و ابعاد آموزش هوشمند با روش تحقیق کیفی از نوع مرور نظام مند در ادبیات جدیدترین پژوهش های صورت گرفته در سال های اخیر در جامعه ی آماری: شامل تجارب نظام های آموزشی جهان ، با استفاده از روش فراترکیب در تحلیل داده های مستخرج شده می باشد. روش تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش از طریق مرور سیستماتیک بر اساس تجمیع کدهای احصاء شده، شامل شناسایی هشت بعد و 21 مضمون آموزش هوشمند به صورت مشترک در هر دو بخش کلی سخت افزاری و نرم افزاری آموزش هوشمند می باشد. براین اساس، آموزش در تمام ابعاد خود نیازمند الگوسازی و اجرای فرایند هوشمند شدن می باشد.

در عصر دیجیتال، نظام آموزشی با چالشِ همسویی روش های سنتی آموزش با نیازهای نسل جدید روبروست. امروزه دانش آموزان در محیطی سرشار از فناوری های دیجیتال رشد می کنند، در حالی که شیوه های آموزش سنتی همچنان بر الگوهای خطی و انتقال یک سویه دانش تأکید دارند؛ بهره گیری از ابزار دیجیتال می تواند در کنار تعاملات انسانی، به افزایش مشارکت دانش آموزان و ارتقای بهره وری یادگیری کمک کند. یکی از دغدغه های اساسی در تعلیم و تربیت، توسعه سازه های روانی و هوش اخلاقی دانش آموزان است که مستقیماً بر رشد شخصیتی، اجتماعی و تحصیلی آن ها تأثیر می گذارد. این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش مفاهیم هوش اخلاقی از طریق سه ابزار دیجیتال (انیمیشن، تصاویر ثابت، و بازی های رایانه ای) بر عزت نفس دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهر اصفهان انجام شده و راهکاری نوین برای بازطراحی برنامه های درسی مدارس آینده ارائه می دهد. این مطالعه با استفاده از روش نیمه تجربی و طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل، روی ۸۰ دانش آموز که در چهار گروه (سه گروه آزمایش و یک گروه کنترل) به صورت تصادفی تقسیم شدند اجرا گردید. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه های استاندارد هوش اخلاقی بوربا و عزت نفس روزنبرگ، همراه با بسته های آموزشی دیجیتال مبتنی بر هفت فضیلت اخلاقی بوربا بود. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر بررسی شدند. یافته ها نشان داد آموزش از طریق انیمیشن و تصاویر ثابت به طور معناداری عزت نفس و تمام مؤلفه های هوش اخلاقی را بهبود بخشید (۰۰۰/۰ > p). بیشترین افزایش عزت نفس در گروه تصاویر ثابت (59/5+=Δ) و انیمیشن (3+=Δ) مشاهده شد، در حالیکه بازی های دیجیتال تأثیر محدودی داشت (۱۸۰/۰ = p). در حوزه هوش اخلاقی، بازی های دیجیتال تنها بر مؤلفه «خویشتن داری» تأثیرگذار بود (۰۰۲/۰ = p). نتایج پیگیری نیز نشان داد تأثیر انیمیشن و تصاویر ثابت پایدارتر است. این پژوهش نشان می دهد که انتخاب ابزار دیجیتال باید مبتنی بر اهداف آموزشی (کوتاه مدت یا بلندمدت) و ماهیت محتوای اخلاقی صورت گیرد. انیمیشن به دلیل ترکیب روایتگری پویا و جذابیت حسی، به عنوان مؤثرترین ابزار شناخته شد، در حالیکه بازی های دیجیتال نیاز به بازطراحی برای تقویت جنبه های آموزشی دارند. این یافته ها برای طراحی برنامه های درسی آینده و ادغام فناوری در فرایند تدریس اهمیت حیاتی دارد.

عصر فناوری اطلاعات و ظهور هوش مصنوعی بر ابعاد مختلف اجتماع تأثیر گذاشته است. یکی از این ابعاد، آموزش و یادگیری است. یادگیری هوشمند در جوامع مختلف نتایج چشمگیری داشته است. هدف این پژوهش، بررسی نقش هوش مصنوعی در شخصی سازی آموزش بود. بستر ارتقای کیفیت یادگیری و توسعه مهارت های قرن ۲۱ نیز بررسی شد. در این پژوهش از مطالعات فارسی و انگلیسی مرتبط استفاده شد. نتایج نشان داد هوش مصنوعی از الگوریتم های پیچیده استفاده می کند. این فناوری شیوه های ارزیابی و محیط یادگیری را تغییر می دهد. این تغییرات موجب بهبود شخصی سازی آموزش می شود. هوش مصنوعی محیط های یادگیری تعاملی ایجاد می کند و سکوهای یادگیری مشارکتی را ممکن می سازد و مهارت های قرن ۲۱ را در فراگیران توسعه می دهد. با توجه به یافته ها، استفاده از هوش مصنوعی در آموزش توصیه می شود. در این راستا، برنامه های مبتنی بر هوش مصنوعی باید تدوین شود و مهارت های فنی و سبک های یادگیری شخصی باید تقویت شود. علاوه بر این، پژوهش حاضر نشان می دهد که ادغام هوش مصنوعی در نظام آموزشی نیازمند زیرساخت های فنی مناسب است. همچنین، ایجاد دستورالعمل های اخلاقی برای استفاده از هوش مصنوعی در آموزش و حفظ حریم خصوصی داده های فراگیران از ضروریات پیاده سازی موفق این فناوری در عرصه آموزش محسوب می شود چرا که تفکر انتقادی، خلاقیت، همکاری، و ارتباطات را بهبود بخشیده و رشد چندبعدی فراگیران را با توجه به برهه دیجیتال کنونی به همراه دارد.