توسعه شهری

در ساختار مدیریت شهری ایران، سازمان های متعدد و مستقلی در فرآیند توسعه شهری موثر می باشند. تعدد این سازمانها و ناهماهنگی بین آنها یکی از عمده ترین چالش های پیش روی مدیریت شهری کشور می باشد. از این رو، مدیریت وابستگی های متقابلی که بین سازمان های مذکور وجود دارد می تواند نقش موثری درموفقیت فاز مکان یابی مناطق توسعه شهری ایفا نماید. پژوهش حاضر با هدف شناسایی وابستگی های متقابل بین سازمان های دخیل در فرآیند توسعه شهری و همچنین ارائه یک مدل منطقی برای مدیریت این وابستگی ها انجام گردید. به همین منظور، با انجام مطالعه موردی کیفی تعبیه شده چندگانه ابتدا وابستگی های متقابل بین سازمان دخیل در فرآنید توسعه شهری شناسایی گردید. در گام بعدی، با عنایت به ماهیت پیچیده این وابستگی ها و در نظر گرفتن مزیت های برجسته پارادایم مدل سازی عامل بنیان در درک و مدیریت سیستم ها و فرآیندهای پیچیده، مدل هماهنگی عامل بنیان بسط داده شده است. مدل پیشنهادی براساس یک مجموعه قواعد ساده "اگر-آنگاه" تصمیم سازان و تصمیم گیران حوزه شهری را قادر می سازد که چالش های هماهنگی در فرآیند توسعه شهری در یک بستر منطقی مدیریت نمایند.

مقدمه: طراحی بیوفیلیک به عنوان رویکردی طبیعت محور در توسعه شهری، تلاشی برای بازگرداندن پیوند میان انسان و طبیعت در بسترهای شهری است. این رویکرد می تواند از طریق حفظ تعادل اکولوژیکی، کاهش آلودگی، بهبود کیفیت فضاهای عمومی و ارتقای سرمایه اجتماعی، به تحقق پایداری زیست محیطی و اجتماعی در شهرهای کوچک کمک کند. با توجه به رشد بی رویه جمعیت شهری و فشارهای فزاینده بر منابع طبیعی، استفاده از اصول طراحی بیوفیلیک در شهرهای کوچک اهمیت دوچندانی می یابد.هدف پژوهش: این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه طراحی بیوفیلیک در شهرهای کوچک و بررسی نقش این رویکرد در بهبود شاخص های پایداری شهری انجام شده است. مطالعه موردی این پژوهش شهر تازیان پائین در بندرعباس است که با چالش هایی همچون کمبود فضای سبز، بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و ضعف در مشارکت اجتماعی مواجه است.روش شناسی: روش تحقیق حاضر ترکیبی از تکنیک دلفی برای گردآوری نظرات خبرگان و تحلیل اثرات متقاطع برای شناسایی متغیرهای کلیدی است. متغیرهای کلیدی شامل توسعه پیاده راه ها و مسیرهای سبز، طراحی المان های بومی با الهام از طبیعت، افزایش مشارکت شهروندان در پروژه های زیست محیطی و جذب سرمایه در گردشگری طبیعت محور شناسایی و تحلیل شدند.یافته ها و بحث: نتایج نشان می دهد که برای توسعه طراحی بیوفیلیک در شهرهای کوچک، تقویت ظرفیت های نهادی، بودجه گذاری هدفمند و برنامه ریزی مشارکتی ضروری است. توسعه فضاهای عمومی سبز و ارتقای تنوع زیستی می تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی ایفا کند. همچنین بهره گیری از مصالح بومی و فناوری های سازگار با محیط زیست در فرایند طراحی، موجب کاهش اثرات منفی توسعه شهری می شود.نتیجه گیری: این پژوهش بیان می کند که رویکرد بیوفیلیک نه تنها ابزاری برای ارتقای کیفیت محیط شهری است، بلکه می تواند مسیر تحقق پایداری زیست محیطی و اجتماعی در شهرهای کوچک را هموار سازد. در نهایت، پیشنهاد می شود که سیاست گذاران شهری با تدوین راهبردهایی جامع، زمینه را برای تقویت ارتباط انسان و طبیعت در شهرهای کوچک فراهم کنند.

این مقاله به بررسی فرایند ادغام روستای باغ نی در کلانشهر کرمانشاه و پیامدهای آن می پردازد. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آرای میشل دوسِرتو و مارتین هایدگر است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و فنون گردآوری داده مرور اسناد، مشاهده و مصاحبه است. تعداد مصاحبه شوندگان 16 نفر بوده و براساس نمونه گیری نظری انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهند روستای باغِ نی پیش از ادغام در کلانشهر کرمانشاه سکونت پذیر بود و فعالیت های انجمن ایالتی در اوایل دهه 40 مانند ساختن مدرسه، حمام عمومی، لوله کشی آب، و لایروبی نهرها، سکونت پذیری را تقویت کرد. همزمان با این فعالیت ها، فرایند ادغام با دست اندازی به قلمرو روستا شروع و تا پایان قرن ادامه داشت. ساخت شهرک 22 بهمن در غرب، ایجاد تأسیسات ارتش در شمال و واگذاری زمین های باغ فردوس و دانشکده کشاورزی در شرق سه روند دست اندازی به حریم روستا در دهه های 40 و 50 خورشیدی بودند. پس از انقلاب نیز، ساخت فضاهای آموزشی و محله مسکونی در حدفاصل روستا و تأسیساتِ ارتش به همراه مجموعه جهاد دانشگاهی، مهم ترین روندهایی بودند که باغِ نی را در کلانشهر کرمانشاه ادغام کردند. ادغام باغِ نی در شهر، روند طولانی مدتی است که در درون فرایندهای اقتصادی و اجتماعی و تصمیم های سیاسی رُخ داد. باغِ نی کششی به سمت ادغام در شهر نداشت اما توسعه برونزایِ کلانشهر کرمانشاه این روستا را به شیوه ای آمرانه و از بالا در درون خود جای داد. به همین دلیل پیامدهای منفی گوناگونی به همراه داشت که عبارتند از: از بین رفتن زمین های کشاورزی، سلب مالکیت گسترده، زوال سکونت پذیری، شکل گیری محله ای کم برخودار، قیمت پایین ملک وانزوای تحمیلی در درون دیوارهای بلند.  

در مطالعه حاضر، نحوه استفاده جوانان از فضاهای عمومی شهری مورد بررسی قرار گرفته است تا عوامل مؤثر بر کاهش حضور جوانان در عرصه عمومی شهر ، شناسایی شود. بدین منظور 600 نفر از جوانان 25-18ساله ی شهر تهران براساس نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتند. روش جمع آوری اطلاعات، روش میدانی و تکنیک مورد استفاده نیز تکنیک پیمایش با استفاده از ابزار مصاحبه و پرسشنامه بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از شیوه های آماری انجام گرفت. نتایج نشان می دهد فضای اجتماعی شهر، تأثیر مثبت و معناداری بر سبک گذران اوقات فراغت جوانان دارد و پارک ها و کافی شاپ ها از جمله مکان های عمومی ترجیحی جوانان هستند. همچنین مردان بیشتر از زنان از فضاهای عمومی استفاده می کنند و عمده جوانان استفاده کننده از فضاهای عمومی را افراد مجرد تشکیل می دهند. همچنین رابطه میان چهار متغیر میان نظمی اجتماعی، میان نظمی کالبدی، احساس امنیت و متغیر جمعیت شناختی مانند سن، جنس و تحصیلات با میزان استفاده از فضای عمومی معنادار است.

شهرهای جدید به عنوان یکی از راهبردهای اجرایی سیاست شهرسازی برای کاهش فشار بر شهرهای مادر و پاسخ گویی به نیازهای جمعیتی در اوایل دهه ۱۳۷۰ ه .ش. ساخته شدند. با این حال، طراحی و اجرای این شهرها بیش تر با چالش هایی در حوزه عدالت اجتماعی و فضایی روبه رو بوده است. شهر جدید پرند به عنوان یکی از مهم ترین این نمونه ها، دارای مسائلی در زمینه توزیع خدمات، کیفیت زیرساخت ها و دسترسی عادلانه به امکانات شهری است. این مقاله طرح جامع شهر جدید پرند را از منظر نظریه حق به شهر هانری لوفور بازخوانی می کند. پرسش اصلی پژوهش بر واکاوی عدالت فضایی در تخصیص منابع شهری، کیفیت زیرساخت ها و میزان مشارکت شهروندان در فرآیندهای برنامه ریزی متمرکز است. پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده و از فنون کیفی برای تحلیل داده ها بهره گرفته است. یافته ها نشان می دهند که شکاف معناداری میان برنامه ریزی شهری و نیازهای شهروندان وجود دارد که این مسئله به تشدید نابرابری فضایی منجر شده است. در پایان، بر اساس مبانی نظری لوفور، پیشنهاداتی برای تقویت رویکرد عدالت محور در توسعه شهری پرند ارائه شده است.