مطالب مرتبط با کلیدواژه

ایمان


۴۴۱.

مطالعه تطبیقی استعاره های مفهومی ایمان و کفر در قرآن و نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ ۲۲۴-۱۹۹

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نهج البلاغه استعاره مفهومی ایمان کفر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۳۰
براساس یافته های علوم شناختی، ذهن انسان مفاهیم انتزاعی را با استفاده از تجربیات حسی و ملموس سازمان دهی می کند. استعاره های مفهومی که در زبان شناسی شناختی ابزارهای اساسی در تفکر هستند، در شکل دهی به فهم انسان از جهان نقش کلیدی دارند. قرآن کریم نیز برای انتقال مفاهیمی مانند ایمان و کفر از این استعاره ها بهره برده است. این پژوهش با رویکردی تطبیقی، استعاره های مفهومی ایمان و کفر را در قرآن و نهج البلاغه بررسی کرده و حوزه های مبدأیی نظیر نور و تاریکی، پاکی و آلودگی، گیاهان، بینایی و طرح واره های شیء و نیرو را تحلیل می کند. هدف این مطالعه، تبیین شکل گیری این استعاره ها و بررسی شباهت ها و تفاوت های آن ها در دو متن دینی است. نهج البلاغه و قرآن کریم از حوزه های مفهومی مشابهی برای مفهوم سازی ایمان و کفر بهره گرفته اند. با وجود اشتراکات فراوان، تفاوت هایی در نحوه به کارگیری استعاره ها در این دو متن دیده می شود؛ قرآن با زبانی وحیانی و همه فهم، مفاهیم را به مخاطبان گسترده تری منتقل می کند، در حالی که نهج البلاغه با بیانی انسانی و استدلالی، به تشریح ابعاد اجتماعی، اخلاقی و فلسفی این مفاهیم می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که استعاره های مفهومی نه تنها ابزار انتقال مفاهیم دینی هستند، بلکه پیوند عمیقی میان زبان، فرهنگ و جهان بینی در فهم و پذیرش پیام های الهی ایجاد می کنند.
۴۴۲.

درآمدی بر تعهدات ایمان در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات بین رشته ای قرآن و الهیات دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن ایمان تعهد معرفت عمل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۵
ایمان، از مفاهیم محوری در آموزه های قرآن کریم است. با وجود اهمیت و کاربرد گسترده این واژه، قرآن کریم تعریف صریحی از آن ارائه نداده، بلکه بیشتر به تبیین ویژگی ها، آثار و لوازم آن پرداخته است. بررسی آیات قرآن نشان می دهد که می توان آن ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: دسته ای که به حقیقت ایمان، متعلقات، زمینه ها و بسترهای شکل گیری و تقویت آن می پردازند (جنبه معرفتی)، و دسته ای که آثار و لوازم ایمان را بیان می کنند (جنبه عملی). این پژوهش، با استفاده از روش گردآوری کتابخانه ای و تحلیل محتوای توصیفی، به این نتیجه دست یافته است که ایمان، مستلزم تعهداتی معرفتی و عملی است. به این معنا که فرد مؤمن، هم باید نسبت به حقیقت ایمان، متعلقات، حالات، روحیات و بسترهای پیدایش آن آگاهی داشته باشد، و هم در عمل، به لوازم ایمان پایبند بوده و در راستای آن تلاش کند. در واقع، بدون التزام به تعهدات ایمان، نمی توان کسی را به معنای واقعی کلمه، “مؤمن” نامید.
۴۴۳.

کارکردهای ایمان حقیقی از منظر قرآن کریم و نقش آن در پیروزی مجاهدان در دفاع مقدس

نویسنده:
منبع: مطالعات بین رشته ای قرآن و الهیات دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم دفاع مقدس جنگ ایمان پیروزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۷
آموزه های اسلامی به ویژه قرآن کریم برای ایمان اهمیت فراوانی را بیان داشته اند و کارکردهای فراوانی نیز برای آن وارد شده است به گونه ای که زندگی مومنانه دارای آثار فراوانی است که در شئون مختلف زندگی فردی و اجتماعی و تحولات اجتماعی می تواند نقش آفرینی کند. یکی از مهمترین تحولات مهم اجتماعی معاصر ایران، دفاع ملت ایران در برابر تهاجم عراق به کشور و جنگ تحمیلی است. عوامل مهمی موجب پیروزی رزمندگان کشور در این جنگ بوده است. یکی از مهمترین این عوامل ایمان است که سعی نگارندگان بر آن است ضمن بررسی آثار و کارکردهای مهم آن از منظر قرآن کریم به بررسی نقش آن در پیروزی جنگ هشت ساله بپردازند. کارکردهایی امانند شجاعت، ایثار، توکل، دفاع از ارزش ها وغیره. نوآوری پژوهش حاضر را می توان ناظر بر کارکرد ایمان در حماسه آفرینی های دفاع مقدس و آثار آن در پیروزی ها و شهادت طلبی ها و ایثارگری های رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس دانست که در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به آن پرداخته شده است.
۴۴۴.

درآمدی بر نظریه قرآنی ولایت اجتماعی

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی قرآن سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ ۲۴۶-۲۱۵

کلیدواژه‌ها: نظریه قرآنی ایمان کفر کنش ولایت عرضی ولایت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۵۲
اهمیت ولایت را می توان از تأکیدهای قرآن کریم و روایات اسلامی فهمید. ولایت به عنوان گزاره کلیدی و محوری دین، دارای ابعاد گوناگونی است. در میان تمام ابعاد و گونه های ولایت، قرآن کریم نوعی از ولایت میان افراد جامعه را بیان می کند که در نوشتار حاضر از آن با عنوان ولایت اجتماعی یاد شده است. ولایت اجتماعی یا همان ولایت افراد بر یکدیگر، بُعد عرضی ولایت است که بر مبنای کفر یا ایمان و کنش مطابق آن شکل می گیرد و دسته بندی می شود. پژوهش حاضر برای بررسی نظریه قرآنی ولایت اجتماعی از روش تفسیر موضوعی با رویکرد توصیفی- تحلیلی استفاده نموده است. این بعد از ولایت نتایج شگرفی در دانش علوم انسانی اسلامی به ویژه علم جامعه شناسی به ارمغان می آورد و به بسیاری از سؤالات اساسی موجود در این علوم پاسخ می دهد که با عنوان کارکردهای نظری و عملی مطرح می شود. کارکردهای نظری آن مانند تعریف جامعه و تبیین اصیل بودن فرد در برابر اجتماع و کارکردهای عملی همچون نظارت اجتماعی و کنش های مقدس جمعی است.
۴۴۵.

کفر و ایمان از دیدگاه عین القضات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۱ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۸۴ 183 - 200

کلیدواژه‌ها: عین القضات کفر ایمان حقیقت مجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۳
عین القضات یکی از شجاع ترین عارفانی بود که اندیشه های عرفانی، کلامی و ... او گویای این روحیه وصف ناپذیرش است. وی با علاقه وافری که به مفاهیم دیالکتیکی چون: پیامبر و ابلیس، خیر و شر و ... دارد، کفر و ایمان را نیز به گونه ای خاص و بحث برانگیز در اندیشه های ناب عرفانی خود، طرح کرده است. پرسش اصلی این مقاله چیستی دیدگاه قاضی درباره کفر و ایمان است، که انگیزه ای شد بر بنانهادن این پژوهش به شیوه تحلیلی- توصیفی و کتابخانه ای. در این مقاله نخست دو واژه کفر و ایمان در لغت، شرع و اصطلاح درج شده است، سپس دیدگاه دیگر عارفان یا عرفان پژوهان در کتب عرفانی قدیم واکاوی شده است. در پایان نظر عین القضات درباره این اندیشه به ظاهر کفرآمیز، در دو اثر وی: نامه ها و تمهیدات بررسی شده است. دستاورد ما در این تحقیق این است که قاضی با تأثر از آرای حلاج در این باب و عقیده وحدت وجودی خود و به یاری عبارات شطح گونه بزرگان و با گذر از ایمان مجازی و کشف کفر حقیقی و رسیدن به مقام فنا و مشاهده به اثبات مقام اتحاد کفر و ایمان همت گمارده است. واژه های کلیدی: عین القضات، کفر، ایمان، حقیقت، مجاز.
۴۴۶.

انواع معرفت و مراتب کشف از دیدگاه نجم الدین رازی بر اساس تفسیر عرفانی «التأویلات النجمیه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱۱۴ 133 - 159

کلیدواژه‌ها: نجم الدین رازی التأویلات النجمیه معرفت عقل ایمان شهود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۳
این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که انواع معرفت، معرفت شهودی و اقسام کشف از دیدگاه نجم رازی باتوجه به تفسیر عرفانی التأویلات النجمیه چیست؟ حاصل آنکه، نجم رازی همچون سایر عرفای اسلامی به مباحث معرفتی پرداخته است که البته در این تفسیر به صورت کاملاً پراکنده بیان شده است. وی اساس معرفت را الهی و نتیجهٔ حرکت حبّی در اصل آفرینش می داند و مقصود خلقت را اساساً کسب معرفت توسط آدمی می نامد. او باتوجه به تقسیم دوگانهٔ ظاهر و باطن در همهٔ هستی، معرفت را نیز ظاهری و باطنی و دارای ابزارهای حسی پنج گانهٔ ظاهری و باطنی عنوان می کند. معرفت شهودی را از سایر معرفت های دیگری که نام می برد (معرفت عقلی و نظری) باارزش تر می داند و گرچه معرفت عقلی را می پذیرد؛ اما آن را به تنهایی و به دور از نور وحی، راهزن و کفربالمأل می خواند و فلسفه و فیلسوفان را تخطئه می کند. او کشف را به مراتبی از این دست تقسیم می کند: کشف نظری، کشف قلبی، کشف سرّی، کشف روحی، کشف خفی، کشف صفاتی و کشف ذاتی. این تقسیم به یکی از تقسیم بندی های ابن عربی از مراتب کشف، شباهت فراوانی دارد.
۴۴۷.

تأثیر ایمان در تحقق امنیت اجتماعی از منظر قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 225 - 254

کلیدواژه‌ها: ایمان امنیت اجتماعی اجتماع قرآن کریم اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۵
خداوند متعال، قرآن کریم را به عنوان کتابی راهنما نازل نموده که در صورت تأسی افراد به آن، نیازهای ضروری آن ها محقق خواهد شد. از مهم ترین نیازهای یک جامعه، امنیت اجتماعی است که شایسته است برای تبیین راهکار های تحقق آن به قرآن، مراجعه نمود؛ با بررسی آیات قرآن درخواهیم یافت، مفهومی که با امنیت در ارتباط بوده و از لحاظ لغوی ماخوذ از یک ریشه است، ایمان می باشد و از آنجا که استعمال الفاظ در قرآن، حکیمانه است، ارتباط دو مفهوم ایمان و امنیت می تواند سرنخی از جانب خداوند در خصوص تاثیر ایمان در تحقق امنیت باشد. هدف پژوهش حاضر آنست که با روش توصیفی تحلیلی، از طریق بررسی آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) به عنوان مبین قرآن، ارتباط بین ایمان و امنیت را بررسی و راهکارهای ثقلین را در راستای تامین امنیت اجتماعی، تبیین نماید. یافته های پژوهش مبین آنست که ایمان در تحقق امنیت اجتماعی تاثیری بسزایی داشته و در صورتی که موارد رسیدگی به اقشار نیازمند جامعه، صلح محور بودن افراد جامعه، انجام وظیفه نهادهای حکومتی در خصوص تامین امنیت اجتماعی، افزایش ایمان و دینمداری و اخلاق مداری که خود دربردارنده ی راهبردهای متعددی است، توسط مومنین در جامعه اجرا شود، تاثیر قابل توجهی در تحقق امنیت اجتماعی خواهد داشت.
۴۴۸.

تحلیل تشکیکی ارزش های اخلاقی در نظام اخلاق اسلامی، با تأکید بر انواع هدایت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۸ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 51 - 70

کلیدواژه‌ها: ارزش اخلاقی معیار ارزش تشکیک ارزش ها ایمان هدایت فطری هدایت تشریعی هدایت تشویقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۲
تحلیل «ارزش های اخلاقی» از مهم ترین مسایل فلسفه اخلاق بوده که نقش تعیین کننده ای در مطالعات اخلاقی دارد؛ مسئله ای مکتب ساز که در زمره مهم ترین عامل تمایز و شکل گیری مکاتب مختلف اخلاقی قلمداد می شود. در این مقاله برای تحلیل دقیق «ارزش های اخلاقی»، به استخراج انواع تشکیک ارزش های اخلاقی و نقش آن در نظام سازی ارزش ها پرداخته شده است؛ بدین منظور با روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از متون دینی، دو گونه نظام تشکیکی، به صورت زیر ارائه شده است: تشکیک مبتنی بر درجه معرفت و بینش افراد که بر اساس انواع هدایت های فطری، تشریعی و تشویقی، سه ساحت مختلف برای ارزش گذاری های اخلاقی تلقی می شود.تشکیک مبتنی بر انواع فضایل و رذایل در زیست اخلاقی بر اساس قول مختار، مهم ترین شاخص در ارزش گذاری های اخلاقی، درجه معرفت و بینش افراد بوده و بدون توجه به این عنصر نمی توان به نظام ارزش های اخلاقی دست یافت.  
۴۴۹.

بررسی انتقادی کتاب: عناصر بنیادین فلسفه دین: تجربه دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۵ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۹) 61-82
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۰
در دوران مدرن بعد از تضعیف عقلانیت نظری، تجربه دینی مرکز توجه بسیاری از فیلسوفان دین قرار گرفت. از جمله مباحثی که این فیلسوفان به آن علاقه وافری نشان دادند بحث از ماهیت تجربه دینی و اعتبار یا حجیت آن است. از باب مثال، شلایرماخر و اتو تجربه دینی را از مقوله احساسِ همراه با آگاهی دانستند و آلستون و سوین برن با بیان تشابه آن با تجربه حسی سعی در اعتباربخشی به آن داشتند. کتاب عناصر بنیادین فلسفه دین: تجربه دینی بعد از مروری اجمالی بر برخی دیدگاه ها در زمینه ماهیت تجربه دینی و تبیین رویکرد ادراکی در جهت اثبات اعتبار تجارب دینی و چالش های پیش روی آن، برآن است که مباحثی این چنین درباره تجربه دینی، مبتنی بر رویکردی معرفت محور در فلسفه دین است؛ رویکردی که با ایجاد محدودیت هایی در تعریف تجربه دینی و انحصار آن در تجاربی خاص، صرفا به دنبال کشف تطابق این تجارب با واقع می باشد. اما نویسنده لازم می بیند این رویکرد معرفت محور با رویکردی فهم محور تکمیل گردد؛ رویکرد فهم محور، گسترش فهم انسان دیندار را دارای جایگاه بسی مهم تر از کشف مطابقت با واقع می داند و بر آن است که فلسفه دین لازم است در جهت رشد فاعل شناسا و گسترش فهم او جهت داده شوند.
۴۵۰.

مبانی عفاف در قرآن و روایات با تأکید بر کارکردهای فردی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۵ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 94 - 121

کلیدواژه‌ها: مبانی عفاف قرآن و روایات ایمان تقوی خویشتن داری خودشناسی تهذیب نفس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۴
عفاف  یکی از ارزش های بنیادین در نظام اخلاقی اسلام، مفهومی چندبعدی است که ریشه در آموزه های قرآنی و روایات دارد. این ارزش که به معنای خودکنترلی، پاک دامنی و پایبندی به حدود الهی است، نه تنها کرامت انسانی را حفظ می کند بلکه روابط اجتماعی را در مسیری سالم و اخلاق مدار تنظیم می نماید. زیست عفیفانه، به عنوان الگویی متعادل برای زندگی، با تقویت خودآگاهی اخلاقی و مقاومت در برابر فشارهای ضد فرهنگی، در جوامع اسلامی معاصر اهمیتی ویژه یافته است. این نوشتار درصدد تبیین مبانی قرآنی و روایی عفاف و بررسی کارکردهای آن در زندگی فردی و اجتماعی است تا چارچوبی منسجم برای بهره گیری از این ارزش در حل مسائل اخلاقی و اجتماعی ارائه دهد و راهکارهایی برای تقویت آن در برابر چالش های فرهنگی پیشنهاد کند. نگارنده در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه رسیده که مبانی عفاف در قرآن و روایات شامل ایمان، تقوا، خویشتن داری، خودشناسی و تهذیب نفس است. این مبانی، عفاف را به راهبردی تربیتی و اجتماعی تبدیل می کنند که در بعد فردی، آرامش روانی، کاهش اضطراب، افزایش عزت نفس و دوری از رفتارهای پرخطر را به دنبال دارد. در بعد اجتماعی، عفاف با ایجاد مرزهای روشن رفتاری، اعتماد عمومی و امنیت اجتماعی را تقویت کرده و آسیب هایی مانند خیانت، مزاحمت و ناهنجاری های اخلاقی را کاهش می دهد. این نتایج نشان دهنده نقش کلیدی عفاف در پایداری خانواده، انسجام فرهنگی و مقابله با چالش هایی مانند نفوذ فرهنگ های غیر اسلامی و تضعیف نهادهای سنتی است
۴۵۱.

مقایسه وجوه تفسیری و تحلیل معنا شناختی «تبیان و تفصیل» از نظر فخر رازی وعلامه طباطبایی با تکیه بر تفسیر کبیر و المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷) 53 - 74

کلیدواژه‌ها: تبیان تفصیل هدایت مسلمان ایمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۱۴
قرآن به عنوان کتاب آسمانی مشتمل بر واژگان فراوان است که هر یک متضمن معنایی در جهت تفهیم مرادی خاص نسبت به مخاطب خود می باشند.هدف پژوهش حاضر مقایسه و تطبیق دو تفسیر المیزان و تفسیرکبیر در رویکرد به واژگان؛«تبیان»و«تفصیل» درآیاتی نظیر؛89 نحل و 138 آل عمران در مورد واژه تبیان و آیات111 یوسف،154 انعام و145 اعراف درباره واژه تفصیل است که از نتایج آن می توان به؛اختلاف نظر دربرداشت دلالت لفظى برخی آیات، یا اختلاف نظر درمحدوده معنایی برخی واژگان آنها و در مواردی اشتراک برداشت و همپوشی نظریات در تبیین معانی آیات، و در مواردی دیگر نیز شاهد سکوت و تبین از سوی هریک در تبیین معنای واژگان یک آیه هستیم.ضمن آنکه کاربرد متفاوت این دو واژه در قبال مسلمانان و مؤمنان، چه بسا بیانگر برخورداری مؤمنان از درجه بالای معرفتی و شناختی نسبت به افراد مسلمان باشد. رسالت این تحقیق تبیین موارد پیش گفته با اتکا به منابع دست اول و توجه به منابع جدید با روش تحلیلی است.