چهارباغ تیموری: بررسی تطبیقی چهارباغ ها در متون مکتوب فارسی قرون نهم و دهم هجری با چهارباغ ابونصری هروی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
این پژوهش با هدف تبیین ویژگی ها و تحولات مفهومی چهارباغ ها در متون فارسی سده های نهم و دهم هجری، به بررسی این متون می پردازد و ویژگی های چهارباغ ها را استخراج و با الگوی ابونصری هروی در «ارشادالزراعه» مقایسه می کند. مسئله اصلی پژوهش، شناسایی چهارباغ های ذکرشده در این دوره، بررسی ویژگی های کالبدی، کارکردی و معنایی آن ها و تعیین میزان انطباق یا تمایز آن ها با الگوی هروی است. این مطالعه با استفاده از رویکرد کیفی و تحلیل محتوای متون تاریخی دسته اول، توصیفات چهارباغ ها را استخراج و براساس زمان تألیف متون، آن ها را تحلیل و با الگوی هروی مقایسه می کند. یافته ها نشان می دهد که الگوی واحدی برای چهارباغ در این دوره وجود ندارد. برخی متون به درختان سرو کنار جوی اشاره دارند که با هروی مشترک است، اما وجود چندین عمارت یا تناقض در نوع گل ها و درختان با توصیف هروی همخوانی ندارد. این عدم انطباق، انعطاف پذیری چهارباغ ها در پاسخ به نیازهای محلی و حکومتی را نشان می دهد و احتمالاً هروی چهارباغی آرمانی را توصیف کرده است. تأثیر سیاق جغرافیایی هروی بر توصیف او نیز قابل توجه است. بسیاری از چهارباغ ها در حومه شهرها، دارای کارکرد حکومتی، حوض و درختان میوه بودند و نقش های سیاسی، فرهنگی (مانند گردهمایی شعرا در سمرقند)، و اجتماعی (مانند پیوندهای اسطوره ای کابل و مذهبی مشهد) داشتند. فقدان شواهد هندسه ای خاص، به ویژه چهاربخشی و تحول معنای چهارباغ (مانند خیابان چهارباغ اصفهان) بر اهمیت سیاق فرهنگی خراسان بزرگ تأکید دارد.A Comparative Study of Timurid Chaharbaghs’ Features in Persian Texts of the 9th and 10th Centuries AH with Abu Nasri Heravi’s Model
This study aims to elucidate the characteristics and conceptual evolution of “Chaharbagh” gardens in Persian texts from the 9th and 10th centuries AH. It also compares extracted features of the texts with the model presented by Abu Nasri Heravi in “Irshad al-Zira’a”. The main research problem focuses on identifying the Chaharbaghs mentioned in this period, examining their physical, functional, and semantic characteristics, and determining their alignment with or divergence from Heravi’s model. The study employed a qualitative approach and content analysis of primary historical texts to extract descriptions of Chaharbaghs, analyze them based on the chronology of the texts’ composition, and compare them with Heravi’s model. The findings indicate that no uniform model for Chaharbagh existed during this period. Some texts mention cypress trees alongside water channels, which aligns with Heravi’s description, but the presence of multiple buildings or discrepancies in the types of flowers and trees contradicts Heravi’s account. This lack of conformity suggests the flexibility of Chaharbaghs in responding to local and governmental needs, indicating that Heravi likely described an idealized Chaharbagh. The geographical context of Heravi’s residence also appears to influence his depiction. Many Chaharbaghs were located on the outskirts of cities, featuring governmental functions, water pools, and fruit trees, and served political, cultural (e.g., gatherings of poets in Samarkand), and social roles (e.g., mythological ties in Kabul and religious significance in Mashhad). The absence of evidence for a specific, particularly quadripartite, geometry and the transformation of the Chaharbagh’s meaning (e.g., Chaharbagh Street in Isfahan) underscore the importance of the cultural context of Greater Khorasan.
تبلیغات
