زهرا حاتمی

مقاله حاضر با استفاده از نظریه پسااستعماری تلاش در بازنمایی نحوه مواجهه ایرانی میزبان و افغان های مهاجر در اثر داستانی «آواره بی خورشید» نوشته محمدهادی محمدی دارد. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که تصویر ارائه شده از افغانی مهاجر در روایت داستانی «آواره بی خورشید» حاوی چه پیام هایی است و چه نقشی در برساخت هویت جدید از خودِ افغانی در برابر دیگریِ ایرانی بازی می کند. فرضیه تحقیق حاضر آن است که آنچه در روایت محمدی در بازنمایی زندگی بومان، کودک کارگر افغانی می یابیم به نحوی پُررنگ تر در روایت نویسندگان افغانی نیز قابل ردیابی است که در آن بر هویت، نژاد، زبان، فرهنگ و تاریخ متفاوت افغانستان و ایران تأکید شده و تلاش گردیده است در مقابله با موقعیت فرودستی جامعه مهاجر، وجوه امتیازبخشی آنان برشمرده شود. این روایت ها جامعه فرودست انگاشته شده افغانی مهاجر را به صدا درآورده و به آن ها این امکان را داده است که نه تنها با روایت های مخالف خود مقابله کنند، بلکه این روایت فرودست کننده را برعکس نمایند و از مزایای فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور خود سخن بگویند. قدرت سخن و روایت آن ها به نحوی است که توانسته است بر ذهنیت نویسندگان ایرانی نیز تأثیرگذار شده و آن ها را وادار به نگارش آثار خود در چنین فضای گفتمانی کند.

یکی از شاعران توانمند، تصویرپرداز و مضمون ساز سبک هندی کلیم کاشانی است که از پدیده های مختلف طبیعی و غیرطبیعی برای مضمون سازی بهره گرفته است. غزلیات کلیم سرشار از آموزه های تعلیمی و مضامین و معانی حکمی و مفاهیم والای انسانی و اخلاقی است که شاعر هر کجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. هدف از نگارش این مقاله که به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده این است که به بررسی بن مایه ها و زمینه های تعلیمی و اخلاقی غزلیات کلیم بپردازد. در مضامین اخلاقی اشعار وی، دو مورد جلب نظر می کند: 1- زودگذر بودن دنیا و ناپایداری آن 2- ویرانگری و نابودی دلبستگی به مادیات. نوعی نگاه شبه خیام وار که در ادبیات و تاریخ اندیشه ما پیشینه دور و درازی دارد. مورد دیگر اینکه در شعر وی، تأثیر طبیعت و محیط زندگی شاعر مشاهده می شود؛ همان ویژگی ای که شعر سبک هندی را از سبک های پیش از خود متمایز می کند. گویی چنین محیطی بر خلاف فضای درباری شاعران پیشین اقتضای نگاه متواضعانه و اخلاق مدار شاعر را داشته است. نکته دیگر حضور اصطلاحات عرفانی در شعر کلیم است، وی به فراخور موضوع به پیر جام، شیخ، فیض ازلی، زهد و تقوی، توکل، فقر، حیرت، معرفت و استغنا اشاره می کند و در پیوند با عناصر طبیعت، کوچه و بازار و فضای خانه با خلاقیت شاعرانه خود مضامین ناب اخلاقی و تعلیمی خود را می آفریند. در کل، به نظر می رسد ترک دیار و دل بریدن از متعلقات، پیشینه عرفان و تصوف، زندگی در محیط مردمی، باریک بینی و نازک خیالی موجود در سبک