رقیه گوگ ساز قوچانی

در دنیای پُرشتاب آموزش مهندسی مدرن، نیاز به روش های نوآورانه برای جلب توجه و ارتقای یادگیری دانشجویان بیش از همیشه احساس می شود. مقاله حاضر به معرفی سرفصل های خلاقانه ای می پردازد که با هدف ایجاد تجربه تعاملی و جذاب برای دانشجویان طراحی شده اند. به کمک روش هایی، مانند داستان سرایی، فعالیت های تعاملی و ابزارهای دیجیتال، نمونه هایی از سرفصل های جذاب ارائه و راهکارهای اجرای موفق و مقابله با چالش های احتمالی بررسی شده است. تجربه های حاصل از اجرای این سرفصل ها طی چندین سال در دانشگاه شهیدبهشتی، در رشته های مهندسی، تحلیل و جمع آوری شده است. دیدگاه های دانشجویان با تحلیل مضمون دسته بندی و بازخوردهای کمّی آنان ارزیابی شده است. نتایج نشان می دهد روش های خلاقانه به افزایش تعامل دانشجویان، بهبود درک مطالب و انگیزه بیشتر در یادگیری کمک می کنند. همچنین فضای دوستانه و کاهش نگرانی دیگر دستاوردهای این سرفصل ها هستند. مطالعه حاضر برای مدرسان و طراحان دوره هایی که به دنبال نوآوری در آموزش هستند مفید خواهد بود. روش های خلاقانه معرفی شده در سرفصل ها در رشته ها و مقاطع آموزشی قابل اجرا و بهره برداری خواهند بود.

همراه داشتن تمرکز دانشجویان در جلسه کلاسی، به ویژه در دوره های الکترونیکی، اهمیت بسیاری دارد. از سوی دیگر، با توجه به ویژگی های نسل جدید، باید رویکردهای نوینی در کلاس مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله، چند راهکار عملی بر پایه بازی وارسازی پیشنهاد می شود. این شیوه های پیشنهادی به طور ویژه، در ابتدای جلسه درس، میانه و انتهای کلاس به کار گرفته می شوند. در ابتدای کلاس، برای آماده سازی ذهن دانشجویان، فعالیت هایی با تعامل کامل بین دانشجویان و استاد پیشنهاد می شود. در میانه کلاس، برای رفع خستگی دانشجویان و به عنوان چند دقیقه استراحت، طرح هایی معرفی می شود. در انتهای کلاس، فعالیت های گروهی مبتکرانه ای برای جمع بندی بحث کلاس معرفی می شود. در این روش ها سعی شده است که نه تنها بر دانش شناختی دانشجویان، که پایین ترین ضلع در مثلث موفقیت است، تأکید شود بلکه بر تقویت مهارت ها و نگرش های آنان نیز توجه شده است. این شیوه ها در طی چندین نیم سال تحصیلی در دانشگاه شهید بهشتی، در چند رشته و مقطع تحصیلی مهندسی متفاوت به کار گرفته شده است. نتایج نظرسنجی این تجربه ها، نشان دهنده استقبال و مشارکت خوب دانشجویان و ایجاد فضایی جذاب برای درک بهتر مفاهیم علمی است. شروع با آمادگی ذهن، تعامل استاد و دانشجویان، بروز علاقه ها، نظم ذهنی، یادگیری با سرگرمی، پویایی، مرور و تأکید بر نکات مهم مطالب علمی و کاهش نگرانی از جمله مزایای روش پیشنهادی بر شمرده شده است.

در مهندسی های گوناگون، فرمول ها نقش اساسی دارند. روابط خشک ریاضی چالشی همیشگی برای دانشجویان بوده است. اگر بتوان با روش های ابتکاری، جذابیتی را برای به خاطر سپردن مولفه های متفاوت موجود در فرمول ها به کار گرفت، انگیزه خوبی برای شناخت عمیق تر روابط ریاضی در دانشجو ایجاد می شود. در این مقاله، این امر برای رابطه توان خودرو اجرا می شود. ایده پیشنهادی به کمک تصاویر گوناگون شکل می گیرد. انتخاب یک تصویر مناسب که گویای یک مفهوم باشد، نکات ظریفی را به همراه دارد. با دیدن این تصاویر و پاسخ های دریافت شده، می توان تصاویر مناسب را انتخاب کرد. روش های متفاوت برای اجرا در کلاس معرفی می شود. این شیوه ها در قالب فعالیت کلاسی و همچنین تکلیف خارج از کلاس بیان می شود. جهت اجرا می توان به خوبی از مشارکت دانشجویان در کلاس بهره گرفت. تکالیف نیز می تواند به صورت فردی یا گروهی تعیین شود. تنوع در روش های به کارگرفته شده و نوع تمرین ها می تواند هر یک، بخشی از مهارت های دانشجویان را تقویت کند. این شیوه در طی چندین نیم سال تحصیلی در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا اجرا شده است. نظرسنجی از دانشجویان اثربخش بودن روش پیشنهادی را در ماندگارسازی مولفه های موجود در یک فرمول ریاضی نشان می دهد. 

 آموزش مهندسی در کنار حوزه های مختلف مهندسی، دارای اهمیت و نیازمند پژوهش است. در علوم مهندسی، یکی از مهم ترین ابزارهای پژوهش برای مهندسان، شبیه سازی عددی به کمک نرم افزارهای رایانه ای است. متلب/سیمولینک از جمله نرم افزارهای کاربردی در علوم مهندسی است. آموزش این نرم افزار با توجه به دامنه وسیع کاربرد آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله، روشی آموزشی با انسجام مجموعه بلوک ه ای به کارگرفته شده برای شبیه سازی سامانه های مهندسی پیشنهاد شده است. این شیوه بر پایه تصویر بوده و هدف آن، آموزش چگونگی پیاده سازی بلوک ها در محیط سیمولینک نرم افزار است. عواملی مانند نام، شکل ظاهری و عملکرد اجزای بلوک ها دارای اهمیت است. روش پیشنهادی می تواند در بهبود کیفیت شناخت و ماندگاری ذهنی این عوامل اثرگذار باشد. نمونه های اجرایی ایده پیشنهادی در سطح های مختلف، در قالب تکلیف یا آزمون، معرفی شده اند. تجربه اجرای این روش در چند نیم سال تحصیلی، نشان دهنده قابلیت پیاده سازی آسان آن بر روی سامانه های متفاوت مهندسی است. نتایج به دست آمده از نظرسنجی، در سه سازه ماندگاری، شناخت و روان شناختی دسته بندی و بررسی شده است. اثربخشی بسته پیشنهادی، به کمک پیش آزمون و پس آزمون نشان داده شده است.

تصویر سازی ابزاری آموزشی برای پشتیبانی هدف های یادگیری و تقویت خلاقیت است. تصویر سازی در بهینه سازی روش های آموزش، نقش اساسی دارد. در روش پیشنهادی، راهکار تشابه و تناقض در خلق تصویر در آموزش معرفی می شود. ارتباط خاصی بین دو تصویر در قالب یک کارت، وجود دارد. دو تصویر یک نکته علمی را بیان می کنند، ولی در عین حال، تشابه و تناقضی نیز در دو طرف کارت وجود دارد. هدف از این روش افزایش جذابیت، ایجاد انگیزه در فرایند یادگیری است که به تقویت مهارت های شناختی - دیداری دانشجویان کمک می کند. به کارگیری این کارت ها به طور فردی و یا گروهی قابل پیاده سازی است. ایده پیشنهادی نه تنها برای آموزش دادن می تواند به کار گرفته شود، بلکه جهت ارزشیابی سطح یادگیری دانشجویان نیز سودمند است. روش های آزمون گوناگونی در سطح پیشرفته نیز معرفی می شود. با توجه به جدول شناختی بلوم، به کمک این روش، سطح یادگیری دانشجو در حوزه شناختی در سطح های میانی و بالای این هرم، قابل سنجش است. این روش در قالب های متفاوت از قبیل آزمون، تکلیف و پرسش اجرا شده است. تجربه به دست آمده از چندین سال اجرا، نشان از مشارکت عالی دانشجویان دارد. در نظرسنجی از دانشجویان، ماندگاری مناسب در ذهن و درک بهتر مطالب علمی از برتری های برجسته روش پیشنهادی برشمرده شده است