سید حسین موسوی کانی

براساس آیه 30 سوره بقره، خداوند خلیفه ای را در زمین قرار داده است، اما مفسران درباره کیستی خلیفه و مستخلف عنه اختلاف نظر دارند. این مقاله، با روش تفسیر تطبیقی، نظر و ادله تفسیری علامه طباطبایی و صادقی تهرانی را دراین باره بررسی و میان آنها داوری می کند. یافته های پژوهش حاکی است که این دو مفسر در مورد کیستی خلیفه هم نظرند و خلیفه را نوع انسان می دانند و به آیاتی از قرآن (اعراف: 69، یونس: 1۴، نمل: 62) برای عمومیت خلافت استناد می کنند که قابل دفاع به نظر نمی رسد؛ اما سیاق امتنانی آیه 29 بقره، به قرینه مقابله «من یفسد» با «نحن نسبح» و آیه 11 سوره اعراف درباره سجده فرشتگان بر جانشینی نوع انسان از خدا دلالت دارد. طباطبایی با بیان دو دلیل مستخلف عنه در آیه را خداوند متعال می داند، اما نظر صادقی تهرانی دلالت آیه بر خلافت انسان از غیر خداست و پنج دلیل دراین باره اقامه می کند که، برخلاف ادله متقن طباطبایی، همگی مخدوش است. در نهایت، دیدگاه طباطبایی در این موضوع متقن و اکثر استدلال های وی تمام است.