علی آیت الله رفسنجانی

واژه السماء و مشتقات آن در قرآن ۳۱۰ مرتبه و در ۳۰۱ آیه (حدود ۵ درصد از کل آیات) به کار رفته است. تعداد قابل توجهی از این آیات مربوط به فرآیندهای پایانی عالم و تغییر و دگرگونی در نظم کنونی کیهان است. از سوی دیگر، در کیهان شناسی مدرن چندین سناریو محتمل برای فرجام عالم وجود دارد که میان هیچ یک از آن ها اتفاق نظری نیست. با فرض اینکه مفاهیم قرآنی حقایقی ثابت و متقن هستند، تطبیق گزاره های قرآنی با مفاهیم و گزاره های متغیر علمی مسئله ای چالش برانگیر است. در این مقاله، رویکرد نوینی را معرفی کرده ایم که نه تنها امکان بررسی تطبیقی میان گزاره های علمی و دینی را فراهم می کند، بلکه ابزاری را برای استخراج گزاره های بدیع و نظریه پردازی بر اساس حقایق ثابت قرآنی ارائه می دهد. در چارچوب این رویکرد، نشان داده ایم که چالش مطالعات تطبیقی میان حقایق قرآنی و گزاره های علمی قابل حل بوده و بعنوان نمونه نشان داده ایم که با فرض وقوع قیامت در چارچوب قوانین فیزیکی حاکم بر عالم مادی، طبق سه حالت کلی می توان تحولات آن را بر اساس فیزیک مدرن و توصیفات قرآنی توضیح داد. این رویکرد مطالعاتی قابل استفاده در مطالعات تطبیقی میان قرآن و علوم مدرن در دیگر حوزه ها نیز می باشد.