مینورسکی

درمیان محققان تاریخ صفوی نام راجر سیوری نامی دیرین و آشناست و اغلب در مباحث تاریخ صفویه از وی یاد شده است. پیش گامی او باعث شده تا مطالعات صفوی، به خصوص در ایران، تحت سیطرة او درآید و نویسندگان ایرانی و مستشرقان در این زمینه مکرر به او استناد جویند. در ذهن عده ای از محققان، سیوری به عنوان محققی توان مند و صفویه شناس برجسته شناخته شده است و او حتی خود به مرجع تاریخ صفوی تبدیل شده است. سیوری نیز با نوشتن آثار متعدد و مکرر چنین گمانی را دربارة خود القا کرده است و درحالی که بررسی دقیق و بی طرفانة نوشته های او آن را اثبات نمی کند. مهم ترین نوشته های او مأخوذ از کتاب تاریخ عالم آرای عباسی است که با تحقیقات دیگری از معاصران تکمیل شده است. اطلاعات و نظرات او از تاریخ صفویان یک سویه و متأثر از منابع رسمی صفویان و توأم با اغراق، تحسین، و تمجید است. این نوشته بنا دارد پاره ای از سرچشمه های بینشی و نظرات کلیشه ای سیوری را به بحث گذارد تا اثبات گردد نوشته های سیوری تکراری، غیرتحقیقی، و بیش تر مأخوذ از منابع رسمی صفویان یا به عبارت بهتر رونویسی از آن هاست.

اهل حق یک مذهب باطنى شناخته می شود که معتقدان آن بیشتر در غرب ایران زندگى مى کنند. عقایدشان آمیخته اى از اعتقادات «مانوى»، ادیان کهن «ایرانى»، مذهب «اسماعیلى»، «تناسخ هندى» و دیگر ادیان سرّى است. باوجود جایگاه خاص خاورشناسان در مراکز علمی وتوجه آنها به این فرقه، این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که چه نقدهای بر دیدگاه و روش پژوهشی ولادیمیر مینورسکی در معرفی فرقه اهل حق در دائره المعارف اسلام لیدن(EI2) وارد است؟ این نوشتار با بهره گیری از شیوه توصیفی تحلیلی، به بررسی انتقادی مقاله اهل حق در تبیین تاریخی فرقه، سیر تحولات اعتقادی آن و روش پژوهشی مؤلف پرداخته است.یافته های پژوهش نشان می دهد نویسنده در بررسی این فرقه از شیوه «پدیدارشناسی» بهره برده و با رویکرد هم گرایانه به جای رویکرد انتقادی تاریخی، دگرگونی اعتقادی این فرقه و کارکرد آموزه های دینی آن را مورد بررسی قرار داده اگرچه در مواردی مانندگونه های اهل حق و برخی معتقدات آنها کامل نبوده اما توانسته تصویری مطابق با گزاره های منابع از این فرقه ارائه نماید.