کتابخانه مدرسه

کتاب و کتابخانه ها نقش قابل ملاحظه ای در تأمین حداکثر امکانات حقیت جویی، برای شاهان، حاکمان، عالمان، استادان و پژوهشگران عصر صفوی داشتند. بنابراین، این کتاب و کتابخانه ها بودند که با گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطّلاعات، نقش مؤثری در افزایش آگاهی و اطلاع رسانی ایفا می کردند. بررسی اسناد و مدارک موجود عصر صفوی که با استفاده از روش کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی دنبال شد، مشهود ساخت نه تنها کار کتابت و استنساخ به عنوان یک حرفه مخصوص شهرها و مدارس به خصوصی بود؛ بلکه مطالعه کردن نیز در بین اشخاص خاصّی رواج داشت. دلیل این عامل نیز حاکی از اوضاع نابسامان اقتصادی و پایین بودن سطح آگاهی آحاد مردم بود.

هدف: در پژوهش حاضر ویژگی های درونی (َمنِشی) و بیرونی (کُنشی) کتابدار کودک بررسی و سپس اولویت بندی شدند. این ویژگی ها شامل شایستگی در باورها، احساسات و عواطف و هیجانات، و امیال و اراده ها، و بایستگی در گفتار و رفتار بوده و الگوی آن از فیلسوفی به نام تتنس که معاصر کانت بوده، أخذ شده است. روش شناسی: پژوهش در دو مرحله و با دو روش انجام شد. مرحله اول (کیفی) شامل تحلیل متون داخلی و خارجی و مصاحبه با خبرگان جهت استخراج ویژگی ها ذیل مقولات پنج گانه بود و در آن، از روش تحلیل مضامین استفاده شد. مرحله دوم (کمّی)، شامل رتبه بندی مؤلفه های استخراجی با نظر خبرگان بود که در آن از روش تحلیل سلسله مراتبی، ابزار پرسشنامه ای اچ پی و نرم افزار اکسپرت چویس استفاده شد. یافته ها: نشان داد که مؤلفه ها در سه سطح حداقلی، پایه و ایدئال قابل تقسیم اند و سطح حداقلی شامل مهم ترین معیارها است. در سطح حداقلی و در مقوله باورها، دانش درباره روانشناسی رشد و متون و ادبیات کودک (رتبه 1، 346/0)، اولویت دهی به جمع گرایی (رتبه 2، 265/0)، درک حساسیت کودک (رتبه 3، 218/0)، و باور به حقوق کودک (رتبه 4، 171/0) جزو مهم ترین ها بودند. در مقوله عواطف، آرامش روان (رتبه 1، 385/0)، بشاشیت (رتبه 2، 213/0)، شوق به کار با کودک (رتبه 3، 152/0) و روحیه خدمت گزاری (رتبه 4، 150/0) قرار گرفتند. در مقوله امیال، اراده به در دسترس بودن (رتبه 1، 429/0)، خودانگیختگی (رتبه 2، 314/0)، میل به کار با خانواده ها (رتبه 3، 168/0)، و رغبت به تغییر در محیط (رتبه 4، 09/0) دسته بندی شدند. در مقوله گفتار، خوش آهنگی کلامی (رتبه 1، 421/0)، مهارت های ارتباط گفتاری و شنیداری (رتبه 2، 228/0)، قدرت اقناع و استدلال (رتبه 3، 225/0)، و توانایی شبکه سازی بین افراد (رتبه 4، 127/0) قرار گرفتند. نهایتاً در مقوله رفتار، توانایی در فضاسازی (رتبه 1، 324/0)، مهارت های کتابشناختی (رتبه 2، 266/0)، تسلط در آموزش نفر به نفر (رتبه 3، 262/0)، و توانمندی در آراستگی و نظم (رتبه 4، 148/0) قرار گرفتند. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد شایستگی های منشی و بایستگی های کنشی مورد قبول برای کتابدار کودک گرایش به ویژگی های جمع گرا دارد تا فردگرا و این بر خلاف آموزش های دانشگاهی، سبک زندگی شهری، و قوانین و مقررات اجتماعی است که غیرمستقیم فردگرایی را تبلیغ می کنند. لذا، برای تربیت کتابدارانی با این ویژگی ها، نیاز به آموزش روش های خودآموزی، روش های آموزش، دانش روانشناسی و کتابشناسی، و نیز تلاش در تغییر مرام اخلاقی آنان به سمت اجتماع گرایی، منافع جمعی و دگرخواهی است که مورد آخر، کار بسیار دشواری است.