شبهات دینی

شناخت تلاش های اندیشمندان در رشته های مختلف، نقش بسزایی در رشد، شکوفایی و کشف مسائل نو در آن علوم ایفا می کند. یکی از اندیشمندان مسلمان که تاثیرات مهمی در عصرش ایفا نمود، ملامحمدکاظم هزارجریبی استرآبادی است. وی از فعال ترین دانشمندان در عرصه تألیف و نگارش در موضوعات متنوع دینی به ویژه در علوم اعتقادی در اواخر دوره زند و اوایل قاجار است. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و مراجعه به نسخ خطی متعدد با روش توصیفی-تحلیلی به کیفیّت استدلال و استشهاد مرحوم هزارجریبی بر گزاره های دینی و چگونگی پاسخ به شبهات خواهد پرداخت. یافته های تحقیق عبارتند از اینکه ایشان تلاش می نمود در فعالیت های علمی خود با توجه به وابستگی، عشق و ارادت به ائمه معصومین(علیهم السلام) به مطالعات پُردامنه و عمیق در گزاره های دینی پرداخته و نیز تلاش می نمود با نگارشی روان، به هجمه های مخالفان پاسخ دهد. روش هایی که وی در استدلال، استشهاد و دفاع از گزاره های دینی انجام می داد که مهم ترین آنها عبارتند از: استناد به برخی روایات مرتبط، استناد به ادعیه و زیارات، استناد به آراء مجتهدان، اعتماد بر نقل های تاریخی و مسموعات. نقدهایی به شیوه استدلال ورزی هزارجریبی وارد است؛ همچون تأویل نکردن عبارات عرفا و شعرا و جمود بر ظاهر سخنان آنان، استفاده نکردن از قیاس شعری در قانع کردن خوانندگان، استفاده از شیوه غیرعلمیِ دشنام و ناسزاگویی نسبت به مخالفان.

هدف این پژوهش، برنامه ریزی برای توسعه حرفه ای دانشجومعلمان رشته آموزش الهیات از طریق آشنایی با اصول پاسخگویی به شبهات دینی دانش آموزان است و به دنبال ارتقای توانایی های معلمان در پاسخ به سوالات و دغدغه های دینی نسل جوان می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در سه محور اصلی انجام شده است: شرایط محیطی: توجه به امنیت محیط، مهارت های ارتباطی و استفاده از منابع معتبر؛ توجه به ویژگی های مخاطب: شناخت و درک ویژگی های نسل جدید و مسائل مرتبط با آن ها؛ و استفاده از محتوای روش تفکر در درس کارورزی: به کارگیری روش های تفکر انتقادی، تأملی و خلاق به منظور ارتقای توانایی های دانشجومعلمان. نتایج پژوهش نشان می دهد که توسعه حرفه ای دانشجومعلمان با تمرکز بر این سه محور می تواند بهبود یابد. استفاده از تکنیک های مختلف تفکر در پاسخ گویی به شبهات دینی، قابلیت های معلمان را افزایش می دهد و آن ها را برای مواجهه مؤثر با چالش های دینی آماده تر می سازد. توسعه حرفه ای باید به صورت عملی و کاربردی در نظر گرفته شود و درس کارورزی به عنوان یک فرصت برای نوآوری در روش های تدریس و پاسخگویی به شبهات به شمار می آید. همچنین، به کارگیری تکنیک های خلاقانه مانند تکنیک اسکمپر می تواند به دانشجومعلمان در حل مسائل و شبهات دینی کمک شایانی کند و آن ها را برای ایفای نقش خود در زمینه آموزش دینی توانمندتر سازد.