تخطی

معاهدات پرشمار ناظر بر حوزه حقوق بشر، تعهدات حقوقی صریحی در راستای احترام و رعایت حقوق بشر و آزادی های اساسی نسبت به کلیه افراد تحت صلاحیت سرزمینی دولت ها بر عهده آن ها گذاشته است. با این حال ممکن است وجود وضعیت اضطرار عمومی با مقیاس وسیع، دولت ها را در شرایط خاصی قرار دهد که قادر به ایفای برخی تعهدات حقوق بشری خود نباشند. نظام بین المللی حقوق بشر به منظور احتراز از سرگشتگی حقوقی دولت ها در چنین مواقعی با تعبیه سازوکار حقوقی کوشیده است تا موارد نقض حقوق بشر را به حداقل کاهش دهد. می توان شیوع پرشتاب کووید-19 را یکی از مصادیق تحقق وضعیت اضطرار عمومی که حیات کلیه ابنای بشر را تهدید می نماید قلمداد کرد. بر همین اساس دولت های متعددی از طریق اعلام وضعیت اضطراری، اقدام ها و تدابیری برای تخطی از معاهدات حقوق بشری اتخاذ کرده اند. مقاله حاضر در صدد تدارک پاسخ به این پرسش است که تخطی دولت ها از معاهدات حقوق بشری تابع چه رژیم حقوقی ای است و چگونه می توان کاستی ها و نارسایی های آن را به ویژه در عصر همه گیری جهانی کووید-19 اصلاح کرد؟ فرضیه نوشتار پیش رو این است که رژیم حقوقی موجود، علی رغم وجود نقاط قوت حقوقی، کاستی ها و کمبودهایی نیز دارد. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که امکان تخطی دولت ها از برخی تعهدات حقوق بشری در قالب قید تخطی وجود دارد. با این حال، اعمال برخی اصلاحات در رژیم حقوقی موجود، ضروری به نظر می رسد.

مقاله حاضر تلاش می کند تا با رویکردی میان رشته ای، ملهم از روان کاوی، جامعه شناسی، و عرفان نظری، به نقد منظر دوگانه انگارِ حاکم بر اکثر نظریات علوم انسانی و اجتماعی بپردازد. دراین راه، ابتدا ازخلال روایتی روان کاوانه از تولد سوژه، مقدمه بحث شرح داده می شود. سپس، در بخش بیان مسئله، طرح می شود که مشکل بنیادین منظر دوگانه انگار مدرن این است که با فراموشیِ لحظه جدایی از هستی، سوژگی به مثابه معرفتی ثانوی، اعتباری، موقتی، و البته ضروری را به شکلی توهمی به جایِ هستی شناسی حقیقی می گیرد و سپس تلاش می کند واقعیت بیرونی را برمبنای دوگانه سوژ-ابژه توضیح دهد. مقاله سپس با تکیه به آثار متأخر گئورگ زیمل، این ایده را که تجربه وحدت با هستی در دنیای پسا-اودیپی ناممکن است، رد می کند. این مهم به واسطه منظر نوکانتیِ زیمل و بسط این ایده امانوئل کانت تحقق می یابد که تعلیق مرز میان سوژه و ابژه در سپهر زیبایی شناسی ممکن است. براین اساس، زیمل امکان تعلیق دوگانه سوژه-ابژه را در سطح اجتماعی و سیاسی نیز ممکن می داند. مقاله در ادامه مفهوم «تخطی» را پیش می کشد و سعی می کند با استفاده از مفاهیم جامعه شناختی «من فاعلی» و «من مفعولی» از جرج هربرت مید و همچنین به مددِ خوانشی عرفانی با تکیه بر آراء ابن عربی و جلال الدین محمد رومی، امکان تعلیق دوگانه سوژه-ابژه را بر رسد.