نوآوری فناورانه

هدف: توسعه قابلیت های فناورانه از لوازم پیشرفت صنعتی کشورها بوده و هر کشوری متناسب با اقتضائات خود، راهبردهایی برای توسعه قابلیت های فناورانه اتخاذ می کند. سازمان ها هم برای توسعه محصولات و خدمات واحد و ایجاد منفعت در بازار، باید درگیر نوآوری فناورانه شوند و این میسّر نمی شود، مگر با پایه ریزی بر مبنای منابع دانشی معتبر. در این راستا، پژوهش حاضر، طراحی و تبیین عوامل مؤثر بر قابلیت های نوآوری فناورانه در نهاد کتابخانه های عمومی کشور می باشد. روش: این پژوهش از جنبه هدف اکتشافی و از نظر مخاطب پژوهشی بنیادی و با توجه به نوع داده ها پژوهشی آمیخته (ترکیبی) است. در این روش ابتدا داده های کیفی و در مرحله دوم داده های کمّی گردآوری و تحلیل می گردد. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش را خبرگان اجرایی که آشنایی کامل با نهاد کتابخانه های عمومی کشور داشتند، تشکیل داده اند. روش نمونه گیری در بخش کیفی، نمونه گیری هدفمند است. بدین ترتیب باید افرادی مورد مصاحبه قرار گیرند که در زمینه اقدامات، فعالیت ها و امورات نهاد کتابخانه های عمومی کشور تخصص داشته و آن را تجربه کرده باشند. با انجام 15 مصاحبه، تشخیص پژوهشگران این بوده که اطلاعات گردآوری شده به نقطه اشباع رسیده و نیازی به انجام مصاحبه های بیشتر نیست. جامعه آماری پژوهش در مرحله کمّی شامل تمام کتابداران کتابخانه های عمومی سراسر کشور به تعداد 6171 نفر است که برای تعیین حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 362 نفر به عنوان حجم کل نمونه تعیین شدند، و با توجه به خطای 05/0 درصد و احتمال عدم بازگشت برخی از پرسشنامه ها، 382 پرسشنامه توزیع گردید که البته همه پرسشنامه ها وصول و تحلیل شدند. روش نمونه گیری در بخش کمّی، تصادفی طبقه ای بوده است. هر یک از استان های کشور به عنوان یک طبقه در نظر گرفته شده و تعداد نمونه در هر استان براساس تعداد کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی آن استان در نظر گرفته شده است. همچنین در مرحله اول پژوهش(بخش کیفی)، ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته و در مرحله دوم (بخش کمّی) پرسشنامه محقق ساخته است. این پرسشنامه شامل 85 گویه بوده و بر مبنای یافته های حاصل از تحلیل بخش کیفی پژوهش طراحی شده است. روایی ابزارهای پژوهش (مصاحبه و پرسشنامه) با استفاده از روش روایی محتوا، و پایایی مصاحبه ها با استفاده از روش باز آزمون با ضریب 87/0 و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ با ضریب 948/0 بررسی و تأیید شد. همچنین به منظور اعتبارسنجی داده های کیفی حاصل از مصاحبه ها، از روش تحلیل تِم و به منظور تحلیل داده های کمّی حاصل از پرسشنامه ها، از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. یافته ها: قابلیت های نوآوری فناورانه دارای شش عامل آموزش و یادگیری، تحقیق و توسعه، مدیریت، منابع انسانی، تحلیل بازار و ساختار سازمانی است. عامل مدیریتی با بار عاملی 951/0، دارای بیشترین و عامل آموزش و یادگیری با بارعاملی 794/0 دارای کم ترین تأثیر بر قابلیت های نوآوری فناورانه است. همچنین عوامل آموزش و یادگیری، تحقیق و توسعه، مدیریت، منابع انسانی، تحلیل بازار و ساختار سازمانی بر قابلیت های نوآوری فناورانه نهاد کتابخانه های عمومی کشور تأثیرگذار بوده و الگوی ارائه شده نیز دارای برازش مناسب است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش شش عامل آموزش و یادگیری، تحقیق و توسعه، مدیریت، منابع انسانی، تحلیل بازار و ساختار سازمانی بر قابلیت های نوآوری فناورانه در نهاد کتابخانه های عمومی کشور تأثیر معناداری دارند. فعالیت های تحقیق و توسعه زمانی ثمربخش است که با آموزش و یادگیری همراه باشد. در صورت عدم وجود منابع انسانی مناسب، یک فناوری نوظهور مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. اگر طراحی ساختار سازمانی با توجه به تغییرات محیط باشد، و تحلیل بازار هم با استفاده از سیستم های دریافت بازخورد و رفع نیاز مراجعان همراه باشد، منجربه توسعه و بهبود قابلیت های نوآوری فناورانه می گردد. بنابراین، نتایج این پژوهش می تواند مدیران را در جهت برنامه ریزی برای ارتقاء و بهبود وضعیت قابلیت های نوآوری فناورانه کارکنان در نهاد کتابخانه های عمومی از طریق شناسایی ابعاد آن کمک کرده و با بهبود قابلیت های نوآوری فناورانه، زمینه را برای رشد کارکنان و درنهایت رشد سازمان مهیاء سازد.