شرکت های فاوا

بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) یکی از محورهای توسعه اقتصادی و نیز زیرساختی کلیدی در سطح ملی است. شرکت های فاوا به دلیل ماهیت دانش محور این حوزه و پویایی رقابت و نیاز مشتریان با چالش های متنوعی در مسیر رشد خود روبه رو هستند. این چالش ها در کشور ایران با توجه به محیط کسب وکار، تنظیم گری و نیز محدودیت در تعاملات بین المللی اهمیت دوچندانی در رشد شرکت های فاوا و خصوصاً شرکت های دانش بنیان این حوزه دارد. بر این اساس این مقاله به شناسایی و تحلیل چالش های رشد شرکت های دانش بنیان فاوا در ایران می پردازد. پژوهش حاضر از حیث هدف و نوع به ترتیب کاربردی و کیفی است و قلمرو مکانی و زمانی آن، شرکت های فاوا در فهرست شرکت های دانش بنیان پیشگام (50 شرکت با بالاترین فروش) در سال های 1400 و 1401 می باشد. داده های موردنیاز از اسناد، گزارش ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان و مدیران 15 شرکت که به وسیله نمونه گیری قضاوتی انتخاب شدند، جمع آوری و با تحلیل محتوا از طریق کدگذاری محوری تحلیل شده است. بر اساس یافته ها، شرکت ها با 5 دسته چالش مالی (تأمین مالی و تراکنش های مالی)؛ توسعه بازار داخلی و صادرات؛ سیاستی، تنظیم گری و حقوقی؛ چالش های مدل کسب وکار؛ و چالش های مربوط به اجرای قانون دانش بنیان در رشد خود مواجه هستند. مهم ترین و پرتکرارترین چالش های توسعه شامل محدودیت مالی، عدم تخصیص و عدم امکان انتقال ارز برای تأمین تجهیزات موردنیاز، محدودیت های قانونی و مالکیت فکری و عدم تطابق حمایت های قانون دانش بنیان با نیازهای شرکت های فاوا می باشد. یافته های این مقاله همچنین پیشنهادهایی برای سیاست گذاران و مدیران این حوزه و پژوهش های آتی ارائه می کند.

اقتصاد دانش بنیان به عنوان موتور توسعه کشورها شناخته می شود و به همین دلیل کشورها برای ربودن گوی سبقت در حوزه فناوری های پیشرفته سال هاست دست به سرمایه گذاری در حوزه فناوری های پیشرفته و نوآوری های نوظهور زده اند. ایران نیز چاره برون رفت از رکود اقتصادی طولانی مدت سال های تحریم را توسعه اقتصاد دانش بنیان دانسته است. هدف این مقاله، تحلیل و بررسی اثر میانجی گری حمایت های مالی دولتی و غیردولتی بر عملکرد شرکت های دانش بنیان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) می باشد. پژوهش حاضر از نظر داده و روش تحقیق کمی می باشد که به صورت طولی انجام شده است. داده های لازم برای آزمون 10 فرضیه در این پژوهش از صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی ریاست جمهوری دریافت و مورد تحلیل قرار گرفته است. از نظر قلمرو مکانی، شرکت های دانش بنیان حوزه فاوا در نمونه این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته که شامل 1002 شرکت از مجموع 1667 شرکت دانش بنیان حوزه فاوا است که از ابتدای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان (1389) تا پایان شهریورماه 1401 موفق به اخذ عنوان دانش بنیانی روی حداقل یکی از محصولات (کالا یا خدمات) خود شده اند. برای آزمون فرضیه ها از روش رگرسیون خطی و نرم افزار وارپ پی ال اس نسخه 8 استفاده شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد باوجود تلاش های صورت گرفته در حمایت مالی از شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی و توانمندسازی، این حمایت ها تأثیر معنی داری بر عملکرد شرکت ها نداشته و عملکرد شرکت ها اغلب بر اساس نظریه منبع محور به منابع داخلی سازمان همچون منابع مالی و نیروی انسانی شرکت بستگی دارد. لذا این پژوهش فقدان کارایی حمایت های مالی از شرکت ها برای ایجاد عملکرد را گوشزد می کند و آن را سیاستی منجر به هدررفت منابع می داند.