سرگذشت ندیمه

«دیستوپیا» (Dystopia) به مفهوم مکانی خیالی است که در آن مردم زندگی غیرانسانی و اغلب ترسناک دارند. زمینه های ظهور دیستوپیا که به آن ادبیات پلیدشهری نیز گفته می شود، آثاری هستند که با بدبینی مفرط به واقعیت زندگی انسان در دنیای معاصر نگریسته اند. این ژانر ادبی افزون بر آنکه نشان دهنده نارضایتی و انتقاد از زمان حال است، تأثیرات خطرناک ساختارهای سیاسی و اجتماعی را بر آینده بشریت بررسی می کند. در جستار حاضر دو نمونه از آثار پلید شهریِ دو فرهنگ متفاوت ایرانی و امریکایی؛ یعنی رمان های «تهران مخوف» از مرتضی مشفق کاظمی و «سرگذشت ندیمه» از مارگارت اتوود، مورد بررسی و تطبیق قرار گرفته است. نگارندگان به روش توصیفی- تحلیلی به کشف و تطبیق مؤلفه های پلیدشهری در دو اثر پرداخته اند و سعی کرده اند به این پرسش ها پاسخ دهند که مهم ترین مؤلفه های دیستوپیا در دو رمان تهران مخوف و سرگذشت ندیمه کدامند؟ و این دو اثر در زمینه پلید شهر چه اشتراکاتی دارند؟ مرتضی مشفق کاظمی و مارگارت اتوود در رمان خود با نمایش زندگی شهری و چهره شهری که در آن پلیدی و وحشت حاکم است، هویت ملی، ساختار دولتی و تغییرات اجتماعی را به چالش می کشند. در نهایت، باتوجه به به بررسی و تطبیق دو رمان روشن شد که مواردی مانند فساد در ساختار سیاسی و جامعه توتالیتری، تکنیک های کنترل و پروپاگاندا، جنگ و کودتا، انطباق اجتماعی و مسأله زنان از مهم ترین مؤلفه های پلیدشهری در این دو اثر منتخب به شمار می روند.

پادآرمان شهر جهان تخیلیِ ناخوشایندی است که در آن تمام آرمان های انسانی به ضد آرمان تبدیل شده؛ پیش بینی این دنیای پر از تباهی در ادبیات داستانی به شکل رمان و داستان کوتاه صورت گرفته است. در این مقاله با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی ، ویژگی های دیستوپیایی ترس، گمشدگی هویت، سلب آزادی و اختیار، انکار فردیت و دروغ و فریب در سه کتاب کاج زدگی، خدایان شهری و اشباح پرسه زننده و جزیره ای برای تبعید کاغذ پاره ها با سه کتاب خارجی 1984، سرگذشت ندیمه و میرا تطبیق داده شده و از بررسی شباهت و تفاوت داستان ها با یکدیگر نتایج ذیل حاصل شده است : - فضاسازی و شخصیت پردازی خوب و توصیف جزئیات بیشتر در داستان های خارجی، قصه را باورپذیر کرده است؛ ترس و دلهره را به مخاطب منتقل می کند و او را از ایجاد جهانی مشابه جهان داستان می ترساند. - داستان های ایرانی از نظر توصیف ، پرداختن به جزئیات ، فضا سازی و شخصیت پردازی ضعیف تر از داستان های بررسی شده خارجی می باشند؛ دلیل نگرانی نویسنده به درستی مشخص نیست و داستان نمی تواند به خوبی مخاطب را با خود همراه کند. - در آثار ایرانی یا عشق وجود ندارد یا به اندازه آثار خارجی تاثیرگذار نیست؛ جسارت و شجاعتی را ایجاد نمی کند و دلیل تحول و تلاش نیست.