فرازهای مستقل

یکی از سبک های بیانی قرآن، حجیت فرازهای مستقل قرآن در سیاق و خارج از سیاق است. ریشه این قاعده، به برخی روایات تفسیری معصومین( برمی گردد که آن بزرگواران در نقش تعلیمی خویش، برخی آیات، یا بخش هایی از آیات قرآن را با نگاه مستقل فرا سیاقی به کاربرده و تبیین کرده اند. نخستین مرتبه علامه طباطبایی) به این قاعده توجه کرده است. این قاعده بیانگر موضوع توسعه مفهوم آیات و جاودانگی قرآن کریم است. در این پژوهش، هفت نمونه از این فرازهای مستقل آیات در سیاق و خارج از سیاق در موضوع فتنه در روایات تفسیری معصومین( واکاوی شده است. ازجمله این موارد، مفهوم فتنه در آیه 73 سوره انفال است که در سیاق، مرتبط با مسئله عمل نکردن به دستور پیوند با مؤمنان و قطع رابطه با کافران است؛ ولی در خارج از سیاق، معصومین( از آن مفهوم عدم اهتمام به دین داری و امانت داری در امر خواستگاری و ازدواج را ارائه داده اند. در برخی موارد، معصومین( افزون بر بهره گیری از یک فراز آیه شریفه به عنوان جمله مستقل خارج از سیاق، با تعیین مصداق فتنه، به این مفهوم عینیت نیز بخشیده اند. دقت در این قاعده می تواند راهگشای خوبی برای رسیدن به انبوهی از معارف قرآنی باشد.

استظهار قواعد نانوشته به کاررفته در کتب تفسیری به مثابه ابزار محکمی در دست قرآن پژوهان است تا آنان را در رسیدن به مراد اصلی آیات الهی یاری رساند. یکی از این قواعد، «حجیت فرازهای مستقل» است. این نوشتار پس از تبیین و تحلیل قاعده، به بررسی کارکردها و نمونه های قرآنی آن، در دو تفسیر «المیزان» و «نمونه» پرداخته است. صاحبان هر دو تفسیر باتوجه به اصول و قواعدی خاص، به معناداری مستقل فرازهایی از آیات بدون توجه به سیاق معتقدند. از مهم ترین نتایج نگاه مستقل به آیات، اثبات تعلق قرآن به تمام اعصار و دوران ها می باشد. میزان بهره گیری از این قاعده در «نمونه» بنابر رسالتش بسیار بیشتر از «المیزان» که تفسیری سیاقی است، می باشد. پایه ریزی مبانی اصیل اسلامی، همچنین اثبات قواعد پرکاربرد فقهی از نتایج بهره گیری از این قاعده در «نمونه» است. پژوهش حاضر، پژوهشی بنیادی-کاربردی می باشد که با نگرش تحلیل محتوای تطبیقی-توصیفی انجام شده است.