شهر ایرانی

شهر ایرانی – اسلامی تداعی کننده الگوی خاصی از شهرسازی است که عناصر کالبدی آن در قالب چهار دسته کلی عناصر اعتقادی، اقتصادی، دفاعی و خدماتی وجود داشته و یکی از مهمترین شاخصه های آن وجود محله های شهری است. محله از اجزای اصلی و فرعی تشکیل شده و عوامل فضایی، فرهنگی و اقتصادی در آن تأثیرگذار است و هر چند امروزه دیگر به اهمیت و اعتبار گذشته نیست، اما با توجه به هسته های کهن باقیمانده از محلات قدیمی، همچنان در برخی از مناطق به هویت بخشی خود ادامه می دهد. شهر اردکان یکی از قدیمی ترین شهرهای استان یزد است که از این الگوی شهرسازی تبعیت نموده و به واسطه داشتن الگوی رشد تک کانونی، محله های آن داخل حصار شهر شکل گرفته و این باعث شده تا محله ها وابسته و ادغام شده در کالبد شهر باشند و استقلالی نداشته باشند. اما شریف آباد که امروزه یکی از محله های شهر را تشکیل می دهد در گذشته خارج از حصار شهر قرار داشته و این فاصله جغرافیایی به همراه سکونت اقلیت زردشتی در بخشی از آن سبب شده تا ساختار کالبدی آن با سایر محله های داخل حصار اردکان متفاوت باشد. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با اتکاء به مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و همچنین مشاهدات و بررسی های میدانی به بررسی و تحلیل تفاوتهای ساختار کالبدی محله شریف آباد با سایر محله های داخل حصار اردکان در چهارچوب چهار عنصر اعتقادی، اقتصادی، دفاعی و خدماتی می پردازد.

مقدمه و هدف: پرسه زنی به عنوان یک کنش انسانی پیچیده، حاصل تعامل جسم، روح و ذهن در محیط های شهری است. این پژوهش با هدف تحلیل ابعاد چندگانه پرسه زنی در فضاهای شهری ایران، به بررسی تأثیر طراحی فضایی و غنای فرهنگی بر تجربیات جسمانی، روحی و ذهنی افراد پرداخته و تفاوت های این تجربیات را با شهرهای مدرن مقایسه می کند. روش پژوهش: این تحقیق با رویکردی کیفی و تفسیری و در چارچوب پارادایم برساخت گرایانه انجام شده است. داده ها از طریق روش های مردم نگاری شهری، مطالعه موردی، مشاهده میدانی غیرمشارکتی، مصاحبه های نیمه ساختارمند با شهروندان، معماران و متخصصان، و تحلیل محتوای متون تاریخی و معاصر گردآوری شده اند. تحلیل داده ها به روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که پرسه زنی در شهرهای ایرانی فراتر از یک فعالیت فیزیکی، تجربه ای اجتماعی، فرهنگی و معنوی است. فضاهای سنتی مانند بازار تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان با طراحی های پیچیده و انسان محور، زمینه تعاملات اجتماعی، تأمل معنوی و تقویت هویت فرهنگی را فراهم می کنند. فضاهای سبز شهری نیز به کاهش استرس و ارتقای سلامت روانی کمک می کنند. نتیجه گیری: طراحی شهری باید به گونه ای باشد که پرسه زنی را به تجربه ای یکپارچه از تعاملات جسمی، روحی و ذهنی تبدیل کند. این امر می تواند به بهبود کیفیت زندگی شهری، تقویت هویت فردی و جمعی و افزایش همبستگی اجتماعی منجر شود. یافته ها می توانند راهنمایی برای طراحان و مدیران شهری در جهت خلق فضاهای پویا و انسان محور ارائه دهند.