ادراج متنی

«ادراج» در متن حدیث به معنای درهم آمیختن سخن راوی با سخنان معصوم(ع) است که از دیرباز مورد توجه و دغدغه فقیهان بوده است. ازآنجاکه حتی تغییرات کوچک در متن حدیث ممکن است فقیه را از دستیابی به مقصود اصلی معصوم(ع) بازدارد و منجر به اختلاف فتوا شود، بررسی پیامدهای فقهی ادراج اهمیت ویژه ای دارد. این مقاله پس از مقدمه ای که به طرح مسئله، پیشینه و توضیح ماهیت ادراج می پردازد، پیامدهای فقهی ادراج همچون ایجاد اضطراب، تعارض میان اخبار، اختلاف در فتاوای فقیهان، و ابهام و تغییر در معنای حدیث را بررسی می کند و نشان می دهد در فرض علم به ادراج، این پدیده مانع از تمسک به ظهور بدوی حدیث است، ولی احتمال ادراج، مانعی برای تمسک به ظهور ابتدایی آن محسوب نمی شود و این احتمال توسط اصاله الظهور منتفی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به این نتیجه می رسد که روش فقیهان برای تشخیص اصالت متن حدیث عبارت است از بررسی نسخه های مختلف، تشکیل خانواده حدیث، تحلیل محتوایی و سبک زبانی متن و مراجعه به نظرات عالمان.

از مناقشات فریقین در مسئله فدک نحله یا میراث بودن آن است. شیعه فدک را بخشش پیامبر (ص) واهل سنت آن را میراث دانسته؛ معتقدند انبیا میراث نمی گذارند. اهل سنت با استناد به خبر(لا نورث) تمامی دلایل عقلی و نقلی برمیراث گذاری انبیا و بویژه پیامبر اسلام را نفی یا تخصیص می زنند. شیعه ایرادات متعددی برسند ومتن خبر مذکور وارد نموده است, پژوهش مستقل در خصوص متن آن کمتر صورت گرفته است. واکاوی منابع مختلف اولیه اهل سنت و مقایسه آن با منابع متأخر متون مختلف و متفاوتی را نشان می دهد؛ متون مشهور اغلب درمنابع اولیه یافت نمی شود وبا تحریف مواجه گردیده اند. دقت بیشتر حاکی از نوعی آشفتگی, نابسامانی واختلال است که ناشی از نقل به معنا, ادراج, زیادت درمتن , تصحیف وتحریف درآن هاست واین همه عواملی است که حدیث شناسان آن ها را از عوامل اضطراب متن حدیث و ضعف حدیث می شناسند. نتیجه آنکه آسیب اضطراب خبر مذکور را از اعتبارمورد ادعا ساقط و دلالت آن برمدعای اهل سنت را نقض می کند. پژوهش حاضر سعی نموده متن این خبر را از زاویه ای متفاوت یعنی آسیب اضطراب بررسی نماید.