اختلاف احادیث نهج البلاغه

پس از قرآن کریم، نهج البلاغه، ارزش مندترین میراث فرهنگی اسلام است. تفاوت کلام علی(ع) و وجود تعارض ظاهری در پاره ای از موارد، همواره با دیدگاه های متفاوتی روبه رو بوده است. به طوری که بعضی از بزرگان شیعه و اهل سنت، صحت انتساب بعضی از سخنان به آن حضرت را مورد تشکیک قرار داده یا انکار کرده اند. با توجه به عصمت امام علی(ع) از خطا، فرض وقوع تضاد و تعارض در میان سخنان حضرت، غیر ممکن است؛ لذا باید کوشید با روش های مقبول و متعارف، این گونه احادیث را توجیه و عدم تعارض واقعی آنها را آشکار ساخت. این جستار درصدد است با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، از طریق بررسی جغرافیای سخن و فضای صدور، ضمن تأکید بر اصالت احادیث، این حقیقت را روشن نماید که اختلاف میان روایات این کتاب شریف، از نوع اختلاف ظاهری است که با شناخت فضای صدور آنها، قابل رفع خواهد بود. بررسی مواردی از کلام نهج البلاغه چون؛ مدح و ذمّ دنیا، مدح و ذمّ کوفیان، مدح و ذمّ خلیفه دوم، مشروعیّت و عدم مشروعیّت خلیفه سوم، عصمت امام و اعتراف به خطا، نشان از آن دارد که تعارض ظاهری این دو گونه بیان، ناشی از بی توجهی به جغرافیای کلام و عدم دقت در شرایط اجتماعی و مقتضیات زمان صدور خطبه ها و نامه های مورد نظر است.