کلام خبری

مجاز عقلی از جمله مباحث بلاغی است که منشأ پیدایش اختلافِ نظرهایی میان متفکران این حوزه شد. به طوری که عده ای با رویه پیچیده و چندگانه خود سعی بر زیر سؤال بردن این گونه ادبی را داشتند. در این زمینه، فخر رازی (۶۰۶ ه ) بر آراء بلاغت دانی همچون عبدالقاهر جرجانی (۴۷۱ ه ) نقد وارد می کند. در پرتو اهمیت مسأله که واکاوی نحوه اعتراض رازی بر جرجانی است، مقاله حاضر در تلاش است با رویکرد کیفی و روش استقرائی به نقد و بررسی دیدگاه های این دو متفکر در مبحث مجاز عقلی با تکیه بر کلام خبری بپردازد. از یافته های تحقیق آن است که رازی به صورت زیرکانه ای در مبحث کلام خبری زمینه سازی می کند تا بر مجاز عقلی جرجانی اشکال بگیرد. به نظر می رسد که وی با باطل کردن خبر در دلالت های تطابقی، مستقیما مجاز عقلی، در دیدگاه جرجانی را هدف قرار می دهد؛ زیرا شیخ در مجاز عقلی دلالت وضعی را قبول دارد و مجاز را در اسناد می داند و ایراد وی مبنی بر این که محوریت سخن جرجانی در مجاز عقلی، فعل بدون فاعل است با استناد به آراء شیخ پیرامون کلام خبری رد می شود. جرجانی افاده معنا را منوط به اسناد بین مسند و مسندالیه می داند و از بین دو رکن اولویت را به وجود مسندالیه در کلام می دهد که این امر دالّ بر وجود حتمی فاعل و نفیِ دیدگاه رازی دارد.