ایمان و شرک

وسف که می فرماید: «وَ مَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ» از آیات حوزه کلامی ایمان و شرک محسوب می شود و ظرفیت بالایی در بررسی های روشمند تفسیر تطبیقی دارد. ویژگی محتوایی این آیه جمع میان ایمان و شرک در باره اکثر مردمی است که موردِنظر آیه هستند. بر اساس دیدگاهی که ایمان را به حقیقتی بسیط و یا مجموعه به هم پیوسته ای از ارکان ایمانی تعریف می کند که با اخلال در هر رکنی، اصل ایمان مخدوش می شود، جمع میان ایمان و شرک معنا نخواهد داشت و ظاهر این آیه با تأویل و توجیه همراه می شود. اما دیدگاه دیگری که ایمان و شرک را قابل افزایش و کاهش و دارای مراتب معنایی می شمارد، به این آیه به عنوان مستندی قوی برای رأی خود می نگرد. بررسی ها نشان می دهد که مفاد این آیه ظرفیت دلالی زیادی در عبور از تنگناهای نظری متکلمان داشته و با تفکیک میان معنای ظاهری-تنزیلی از یک سو، و معنای باطنی-تأویلی از سوی دیگر، می توان طیفی از معانی را به صورتی سازگار برای آیه در نظر گرفت. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی، ضمن گزارش آرای مفسران جریان های برجسته کلامی، با بررسی های ادبی و شواهد قرآنی و روایی و نیز تحلیل آنها، نظریه ای تفسیری فراتر از تنگناهای کلامی مفسران دنبال شده است.