دیمتل سلسله مراتبی

هدف: برای رقابت در محیط جهانی، استفاده هم زمان از چهار پارادایم ناب، چابک، تاب آور و سبز که هریک مزایایی را برای مدیریت زنجیره تأمین به همراه دارند، می تواند موجب دستیابی به مزیت رقابتی برای سازمان ها گردد. اما باید توجه داشت که به دلیل وجود اشتراکات و تضادهایی که این پارادایم ها با هم دارند، ادغام همزمان اقدامات(شاخص های) آنها در فرآیندهای زنجیره تأمین، چالش های مدیریتی قابل توجهی در این زمینه ایجاد خواهد کرد. هر چند این موضوع در برخی تحقیقات مورد توجه قرار گرفته است، اما همچنان شکاف های پژوهشی در آن قابل ردیابی است. لذا هدف پژوهش حاضر، تحلیل روابط علّی میان مجموعه شاخص ها به عنوان مبنایی جهت برنامه ریزی مناسب و بکارگیری مرحله به مرحله آنها می باشد. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی بوده و از نظر هدف نیز کاربردی می باشد. جامعه پژوهش، کارشناسان و مدیران صنعت فولاد آلیاژی ایران-یزد در بخش های مرتبط با پژوهش در سال 1401-1400 هستند که از این میان خبرگان پژوهش با استفاده از نمونه گیری هدفمند قضاوتی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل دو پرسشنامه محقق ساخته است. پرسشنامه اول جهت تأیید شاخص ها و پرسشنامه دوم (پرسشنامه روش دیمتل سلسله مراتبی)، برای تعیین روابط علّی میان شاخص ها مورد استفاده قرار گرفت. برای بررسی روایی ابزار گردآوری داده ها نیز از شیوه روایی محتوا بهره گیری شد. جهت تکمیل پرسشنامه روش دیمتل سلسله مراتبی، از خبرگان خواسته شد تا جداول مقایسات را برای دسته ها و همچنین شاخص های هر دسته براساس شدت اثرگذاری هریک از عوامل، به صورت زوجی و براساس طیف لیکرت پنج تایی تعیین کنند. در ادامه جهت تحلیل داده ها از تکنیک دیمتل سلسله مراتبی استفاده شد که روشی جدید بوده و توسعه یافته دیمتل کلاسیک است. این تکنیک تعداد مقایسات زوجی در مسائل با تعداد عوامل زیاد را با درنظر گرفتن ساختار سلسله مراتبی میان آنها کاهش می دهد. در این تکنیک جداول مقایسات با یکدیگر تلفیق شده و سوپر ماتریس تأثیر مستقیم بدست آمده و مبنای تحلیل ها قرار می گیرد. یافته ها: ابتدا شاخص های چهار پارادایم ناب، چابک، تاب آور و سبز از طریق مرور پیشینه پژوهش شناسایی شده و براساس دسته بندی انجام شده در تحقیقات پیشین، در 10 بُعد دسته بندی شدند. سپس روابط علّی میان این شاخص ها با استفاده از روش دیمتل سلسله مراتبی بررسی شد. از میان مجموعه شاخص ها، تعداد 18 شاخص در دسته علت ها و بقیه شاخص ها در دسته معلول ها قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که شاخص های بُعد دانش و تکنولوژی تأثیرگذارترین شاخص ها برای رسیدن به اجرای همزمان این چهار پارادایم هستند؛ که بیانگر توجه روزافزون و انکارناپذیر فرآیندهای سازمانی و تولیدی به دانش و تکنولوژی می باشد. براساس نتایج پژوهش، شاخص گنجاندن استراتژی در فناوری مهم ترین و همچنین تأثیرگذارترین شاخص بوده و رضایت مشتری تأثیرپذیرترین شاخص می باشد. از نظر اهمیت، پس از شاخص لحاظ کردن فناوری در استراتژی، شاخص مدیریت تأمین کنندگان و مشارکت با آنها در جایگاه دوم قرار می گیرد. از نظر تأثیرگذاری نیز شاخص فناوری اطلاعات سبز رتبه دوم را به خود اختصاص داده است؛ که این امر علاوه بر بیان اهمیت توجه به فناوری اطلاعات، اهمیت در نظر داشتن ملاحظات زیست محیطی را نیز نشان می دهد. رضایتمندی مشتری تأثیرپذیرترین شاخص درمجموعه شاخص های مربوط به زنجیره تأمین لارج بوده و از بسیاری از شاخص های دیگر تأثیر می پذیرد و از نظر اهمیت نیز در جایگاه هفتم قرار دارد. پس از آن ارائه محصولات جدید و کیفیت محصول در رتبه های بعدی تأثیرپذیری قرار دارند. نتیجه گیری: تعیین روابط علّی میان شاخص های زنجیره تأمین لارج، به مدیران کمک می کند تا باتوجه به اشتراکات و تضادهایی که در اصول و عملکرد شاخص های این چهار پارادایم وجود دارد، منابع محدود مالی، زمانی و انسانی خود را به پیاده سازی شاخص های دارای اولویت اختصاص داده و برنامه ریزی مناسبی جهت پیاده سازی دیگر شاخص ها داشته باشند. همچنین استفاده از تکنیک جدید دیمتل سلسله مراتبی، موجب آشنایی بیشتر پژوهشگران با این روش، جهت تحلیل روابط علّی میان عوامل، در مسائل دارای عوامل زیاد می گردد.