شهلا عجیلی

حافظه جان مایه هنر و ادبیات است. نویسندگان و هنرمندان با استفاده از زبان، ذهنیت متخیل خویش را برای مخاطبانشان بازنمایی یا به عبارتی ترجمه می کنند و مخاطبان در فرایند خوانش، دائما در حال بازتولید دنیای ذهنی نویسنده و هنرمند در ذهن و خیال خویش اند. بدین ترتیب می توان ادعا کرد که آثار هنری و ادبی چیزی جز بازآفرینی مکرر حافظه نیست. انسجام تنگاتنگ اکنون و دیروز از طریق بازنمایی خاطرات، تکنیکی است که رمان نویس سوری، شهلا عجیلی، از آن در رمان سماء قریبه من بیتنا استفاده نمود تا جغرافیای منطقه ای را که دستخوش ویرانی گسترده شد، احیا کند. عجیلی در این رمان تصویری روشن از سوریه در دوران پیش و پس از جنگ ارائه نموده است. رمان اشارات تاریخی زیادی دارد و تلفیقی میان تاریخ و جغرافی، مردمشناسی و در جاهایی روانشناسی است و خردهداستان های فراوانی درباره مکانها، شخصیتها و خانوادههای سرشناس این شهر دارد. پژوهش حاضر با استفاده از اندیشه های والتر بنیامین، که شهر را به مثابه متنی بی آغاز و بی پایان می بیند که فرد می تواند در هر جایی از آن متن قرار گیرد، به این نتیجه رسیده است که راوی/نویسنده همان سوژه پرسه زنِ بنیامین است که با بازآفرینیِ شهر تاریخی جنگ زده اش از لابه لای تخیلاتی مبتنی بر واقعیت؛ خواننده را به سطحی از ادراک درباره تجربه زیسته خود در شهر رسانده است که آن را نه صرفا محلی برای سکونت شخصیت ها و مکانی برای وقوع رخدادها که کالبدی زنده و پویا و شخصیتی پایدار بداند که همواره در ذهن مردمان آن ماندگار خواهد بود.