شیوه های بهره گیری از نظریه در پژوهش های جامعه شناسی؛ مروری نظام مند برای شناسایی چالش ها (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
موضوع این تحقیق ناظر بر شیوه های بهره گیری دانشجویان جامعه شناسی از نظریه در پژوهش بوده و با هدف شناسایی چالش ها در این خصوص انجام شده است. مطالعه حاضر با اتکا به مرور نظام مند 176 پژوهش در رشته جامعه شناسی و در بازه زمانی 1400-1391، به این نتیجه دست یافت که چالش های موجود را می توان ذیل چهار محور خلاصه کرد: 1) اختلال در نسبت یابی تحلیلی (اشتباه در انتخاب نظریه)؛ 2) ضعف در درک، تفسیر و تطبیق مفاهیم نظری (ناتوانی در پردازش نظریه)؛ 3) اختلال در فاصله گذاری تحلیلی با نظریه (باور قلبی به صادق بودن نظریه)؛ 4) تحمیل پیش فرض نظری به واقعیت (تمایل قلبی به صادق بودن نظریه). یافته ها گویای آن است که این مشکل به ساختارهای آموزشی و فرهنگی مسلط بر تولید علم در کشور باز می گردد؛ اگرچه بخش اندکی از آن را می توان به مهارت های فردی نیز نسبت داد. از این رو، برای عبور از وضع موجود نیازمند تحول در سه سطح راهبردی هستیم: 1) تحول در گفتمان نظریه پردازی؛ 2) بازآرایی نهادی نظام آموزش عالی؛ 3) تقویت تربیت نظری دانشجو. دستیابی به چنین افق هایی نیز تنها از مسیر تقویت اراده جمعی در دانشگاه، بازاندیشی در سنت های رایج و تقویت روحیه گفت وگوی انتقادی ممکن است. در غیراین صورت، بهره گیری از نظریه در میان بخشی از جامعه دانشگاهی همچنان در سطحی نمایشی، صوری و غیرمولد باقی خواهد ماند.Modes of theoretical engagement in sociological research; A systematic review to identify challenges
The present study focuses on how sociology students employ theory in their research and aims to identify the challenges associated with this process. Relying on a systematic review of 176 studies in the field of sociology conducted between 2012 and 2021, the research found that the challenges can be categorized into four main areas: (1) Disruption in analytical correspondence (errors in theory selection); (2) Weakness in understanding, interpreting, and applying theoretical concepts (inability to process theory); (3) Disruption in analytical distancing from theory (a deep belief in the absolute truth of theory); and (4) Imposition of theoretical presuppositions onto reality (an emotional inclination toward the validity of theory). The findings indicate that these problems primarily stem from the dominant educational and cultural structures governing knowledge production in the country, although a minor portion can be attributed to individual skills. Therefore, overcoming the current situation requires transformation at three strategic levels: (1) reform in the discourse of theorization; (2) institutional reorganization of the higher education system; and (3) strengthening students’ theoretical training. Achieving these goals is possible only through enhancing collective will within universities, rethinking established academic traditions, and fostering a spirit of critical dialogue. Otherwise, the use of theory among some academic circles will remain superficial, formalistic, and unproductive.
تبلیغات
