تجارب ترک دسته جمعی روستا در ایران؛ با تأکید بر دوره قاجار (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقاله حاضر تجربه «ترک دسته جمعی روستا» در ایران دوره قاجار را به روایت اسناد و مدارک تاریخی تشریح می کند. روستاییان در ایران در طول تاریخ، همواره در معرض تهدیدهای مختلف طبیعی و انسانی بوده اند که بسته به اقتضائات و شرایط و زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، راه حل هایی برای مواجهه با آن ها برگزیده اند. یکی از پدیده های گزارش شده در روستاها که به ویژه سیاحان اروپایی به کرات از آن سخن گفته اند، ترک دسته جمعی روستا بوده که درنهایت، به تخریب و ویرانه شدن روستاها انجامیده است. در این مقاله، زمینه های زیست محیطی، فرهنگی و سیاسی و عوامل اثرگذار بر این موضوع بررسی می شود.تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای به ویژه سفرنامه های سیاحان اروپایی در دوره قاجار، به روش اسنادی-تاریخی انجام شده است.اسناد و مطالعات تاریخی نشان می دهد شیوه های واکنش جامعه روستایی ایران در مواجهه با زیاده خواهی ها و تعدی های تاریخی دستگاه حاکم (مانند خراج ها، مالیات ها، سوروسات ها و پیشکش ها)، از پنهان کاری و چانه زنی تا فرار و حتی ترک دسته جمعی روستا، در نوسان بوده است.در کنار عوامل و مخاطرات طبیعی و برخی عوامل انسان ساز، اقدامات و اجحاف های صورت گرفته از سوی حکومت ها موجب مهاجرت و فرار دسته جمعی روستاییان از آبادی خود شده یا آن ها را به زندگی مبتنی بر کوچ وادار کرده است. سهولت دسترسی به آبادی جدید و آشنایی و انس با فرهنگ چادرنشینی، دشواری این مهاجرت ها را برای آنان قابل تحمل می کرده است.Village Exodus as a Social Response: A Historical Inquiry into Patterns and Perceptions of Collective Abandonment in 19th-Century Iran
The present article delineates the historical narrative of “rural exodus” in 19th-century Iran, as chronicled in primary historical sources. Iranian agrarian communities have historically faced a spectrum of natural and human-induced adversities, and they have developed adaptive strategies that are influenced by sociocultural, economic, and contextual exigencies. The mass desertion of villages, which ultimately led to their disintegration into dereliction, was a recurring phenomenon that was particularly evident in European travel accounts. This inquiry interrogates the ecological, sociopolitical, and cultural frameworks that undergird this dynamic, as well as the catalytic forces that drive it.The investigation adopts a historico-documentary approach, anchored in archival research and critical analysis of European travel narratives contemporaneous to the Qajar dynasty.In order to combat systemic exploitation by ruling powers, which was manifested in arbitrary taxes, tributes, and coercive exactions, Iranian rural societies alternated between strategies of evasion, bargaining, and outright flight, including collective desertion of villages, as evidenced by archival evidence and historical analyses.Beyond natural calamities and human-induced challenges, the exploitative policies and excesses of governance have historically compelled rural populations to engage in mass displacement or nomadic subsistence. The perceived adversity of such migrations was mitigated by the deep-rooted cultural resonance with pastoral traditions and the relative simplicity of relocating to new habitats.
تبلیغات
