امین رازانی

مقدمه و اهداف: عوامل کلیدی موفقیت به فعالیت هایی اشاره دارد که از طریق همگرایی بخش های مختلف یک مجموعه، به بهبود عملکرد رقابتی در سازمان ها منجر می شود. در پیاده سازی مدیریت دانش، این عوامل در صورت اجرای صحیح و دقیق، تأثیر قابل توجهی بر موفقیت سازمان دارند. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و رتبه بندی عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه های جامع دولتی ایران است. همچنین به عنوان مطالعه موردی، نتایج این پژوهش در دانشگاه خوارزمی بعنوان یک دانشگاه جامع دولتی مورد بررسی قرار گرفته و وزن دهی و رتبه بندی عوامل کلیدی شناسایی شده نیز به عنوان هدف فرعی پژوهش انجام شده است.   روش ها: این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش اجرا توصیفی با رویکرد آمیخته و طرح تحقیقی اکتشافی انجام شده است. در گام اول، با بهره مندی از اسناد و مطالعات کتابخانه ای، تعداد 30 مقاله که حجم مناسبی از موضوع را با توجه به کلیدواژه های پژوهش پوشش داده و در قلمرو زمانی 2024-2010 قرار داشتند، به روش مرور نظام مند شناسایی شد. در ادامه با استفاده از پنل خبرگی در روش دلفی فازی-خاکستری، عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه های جامع دولتی ایران، با توجه به کلید واژه های شناسایی شده از مطالعات کتابخانه ای و پیشنهادهای خبرگان شناسایی شد. در ادامه، برای تحلیل عاملی اکتشافی و تعیین سازه های پنهان پژوهش، پرسش نامه ای تک بعدی طراحی و در اختیار 150 نفر از کارشناسان قرار گرفت. پایایی پرسش نامه با ضریب آلفای کرونباخ و کفایت جامعه آماری با آزمون های بارتلت و KMO تأیید شد. تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از روایی همگرایی در نرم افزار 8.80 LISREL، تحلیل توصیفی داده ها با نرم افزار SPSS، وزن دهی ابعاد با تکنیک کریتیک (مخاطب محور) و مدل آنتروپی شانون (خبره محور) و همچنین رتبه بندی ابعاد با تکنیک الکتره تعیین شد.   یافته ها : در مرحله مرور نظام مند، تعداد 37 عامل غیرتکراری احصا گردید. در پانل خبرگان با حذف عوامل غیرمرتبط، 30 عامل کلیدی شامل 27 عامل شناسایی شده از مرحله مروری و 3 عامل پیشنهادی توسط خبرگان تعیین شد. تحلیل عاملی اکتشافی 9 بعد کلیدی را شناسایی کرد که به ترتیب اولویت شامل سرمایه اجتماعی دانش آفرین، انگیزه های نقش آفرینی، نیازها و انتظارات حمایت شده، زیرساخت های سازمانی دانش آفرین و دانش گستر، شفافیت و هم سویی در دانش اشتراک گذاری شده، نظام های اطلاعاتی تعهدآور، پایش دانش تولیدشده، سیاست گذاری در دانش های بومی، و فرهنگ کاربری دانش است. این عوامل از طریق اقداماتی مانند ارتقای اعتماد سازمانی، تشکیل تیم های تخصصی و معماری دانش قابل تقویت هستند. از طرفی زیرساخت ها و الزامات سازمانی مناسب، می تواند به سازماندهی گروه های تخصصی دانش و در نتیجه تعریف متقابل وظایف سازمانی اشتراک گذاران و پذیرندگان دانش کمک نماید.   نتیجه گیری: گستردگی این پژوهش، به شناخت ابعاد مختلفی از پیاده سازی موفق مدیریت دانش، کمک کرده است که در پژوهش های گذشته به آن پرداخته نشده است؛ بویژه در این پژوهش عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی مدیریت دانش در دانشگاه های جامع دولتی ایران شناسایی شده است. همچنین، از روش های تصمیم گیری چند معیاره به منظور رتبه بندی عوامل شناسایی شده استفاده شده است. لذا، این پژوهش دید وسیع تری برای ارزیابی و رتبه بندی عوامل کلیدی موفقیت برای پیاده سازی موفق مدیریت دانش در سطح مراکز آموزشی و پژوهشی دانشگاهی، به ویژه در دانشگاه های جامع دولتی کشور ایران فراهم کرده است.

هدف از این پژوهش، پیاده سازی راهبرد های اشتراک گذاری دانش با بهره گیری از ابعاد سرمایه اجتماعی و بازی های پویا است و با استفاده از 3 بازیگر سازمان، اشتراک گذار دانش و اشتراک پذیر دانش در سطح ارتش ج.ا.ا (آجا) انجام می پذیرد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ رویکرد ترکیبی و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. ابتدا توسط 10 نفر از خبرگان، مؤلفه های اشتراک گذاری دانش در تکنیک دلفی خاکستری شناسایی و با بهره مندی از نظرات 140 نفر از مدیران و کارشناسان آجا، تأثیر هر یک از ابعاد سرمایه اجتماعی (بعد ساختاری، بعد شناختی و بعد ارتباطی) بر این مؤلفه ها، در یک پرسشنامه محقق ساخته، بررسی شد. نتایج نشان داد، بعد ساختاری سرمایه اجتماعی با اشتراک گذاری دانش ارتباط معناداری ندارد؛ لذا در چارچوب ابعاد شناختی و ارتباطی سرمایه اجتماعی، سناریوهای بازی در حالت راهبردهای فرم گسترده، تعیین و براساس پارامترهای هزینه آشکار، هزینه ضمنی، پاداش آشکار، پاداش ضمنی، زیرساخت تسهیل دهنده ضمنی، زیرساخت تسهیل دهنده آشکار، مزایا و پیامد اشتراک گذاری دانش و همچنین چگونگی تقاضا برای دانش مشترک، راهبرد های بهترین پاسخ بازیگران بیان و تعادل نش مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد، بازی تعریف شده دارای 3 حالت ممکن برای رسیدن به بهترین راهبرد طرفین بازی و ایجاد تعادل نش است که سهم توجه به پاداش های سازمانی، اهمیت بالاتری دارد. از طرفی، چنا نچه زیرساخت های تسهیل دهنده در سازمان، همسو با پاداش های آشکار گسترش یابد و توزیع دانش بر پایه شایستگی های سازمانی، حس همکاری و مشورت گروهی انجام شود، علاوه بر صرفه جویی در هزینه های آشکار سازمان، بهترین دریافتی برای سازمان حاصل می شود.

سرمایه اجتماعی از عوامل اثرگذار بر توسعه سازمان ها است و بهره گیری از سرمایه های دیگر سازمانی نیز در پرتو ارتقای این سرمایه امکان پذیر است. اولین گام برای هر نوع برنامه ریزی جهت ارتقای سرمایه اجتماعی در هر سازمان، شناخت وضعیت موجود سرمایه اجتماعی است. در همین راستا، هدف این پژوهش احصای وضعیت سرمایه اجتماعی در ارتش جمهوری اسلامی ایران (آجا) است. این مقاله بر مبنای هدف تحقیق کاربردی، بر مبنای رویکرد ترکیبی و بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق در بخش کیفی شامل تعداد 20 نفر از خبرگان آجا است، که متناسب با تجربه و تخصص لازم به  شکل قضاوتی انتخاب و با استفاده از تکنیک SWARA به وزن دهی ابعاد، مولفه ها و شاخص های سرمایه اجتماعی در آجا پرداختند و در بخش کمی، کلیه کارکنان آجا که حجم نمونه آن شامل تعداد 384 نفر از نیروهای چهارگانه آجا است که به شکل طبقه ای و تصادفی ساده و با در نظر گرفتن نسبت جمعیتی نیروها انتخاب شدند. با توزیع پرسشنامه در این جامعه، وضعیت سرمایه اجتماعی در آجا با استفاده از میانگین وزن دهی جمعی احصاء شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که سرمایه اجتماعی در آجا با ضریب 3.422 از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار است.