پژوهش انحرافات و مسائل اجتماعی

در سال های اخیر، راهپیمایی اربعین ابعاد کارکردی و ظرفیت های تمدنی به خود گرفته است. از این رو از وقوع آسیب ها و ضعف کارکردی نیز در امان نیست. مسئله اصلی مقاله حاضر، واکاوی شکاف میان وضعیت موجود و حالت مطلوب رفتاری و احیاناً انحراف از هنجارهاست. هدف مطالعه ریشه یابی ناهنجاری ها برای کنترل و رفع کاستی های این گردهمایی دینی است. روش اجرای پژوهش، روش کیفی مصاحبه عمیق با چهل نفر از اساتید حوزه و دانشگاه و مطالعه اسنادی (سفرنامه ها و گزارش ها)، مشاهده مشارکتی و مطالعه گزارش های مردمی است. یافته های این پژوهش شامل مسائل ناظر به ابعاد آسیب شناسانه است که در هفت دسته «مسائل مدیریت اجرایی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «بهداشتی و محیط زیستی»، «دینی و اعتقادی»، «سیاسی و بین المللی»، «اقتصاد و بازار» و در دو حوزه اصلی «تمرکز دولت بر تقویت زیرساخت ها» و «حفظ سرمایه اجتماعی و توجّه به الگوهای رفتاری و کنش های ارزشی برای ارائه تصویر مطلوب تمدنی و اجتناب از سویه های کارناوالی و غیر ارزشی اربعین» است. در نتیجه مسئله آسیب شناسی پدیده اربعین در ساختار اجرایی و رفع کاستی ها و «بازگشت به معنای درون دینی زیارت کربلا» که از تفرّجی شدن آسیب دیده، باید اصلاح شود. موضوعاتی همچون اختلافات قومی، نگاه و انتظارات تفرّجی، خرافات و بدعت گذاری دین، طرح اندیشه افراطی، کمبود وسایل نقلیه، پسماند مواد غذایی و زباله و بی نظمی، مجموعه ای از آسیب های راهپیمایی اربعین است.

استان فارس در سال های متوالی دارای بالاترین نرخ خشونت بین فردی به شکل نزاع، ضرب و جرح و قتل در کشور بوده و در اکثر موارد جوانان مرتکب این خشونت ها شده اند. هدف تحقیق بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر بروز خشونت بین فردی در میان جوانان است. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری جوانان 35-18 سال استان فارس هستند. اطلاعات تحقیق از چهار شهرستان جمع آوری شده و 1627 پرسشنامه از شهرستان های شیراز، لار، داراب و آباده تحلیل شدند. در تحلیل دو متغیره خشونت بین فردی با درگیری در سایر رفتارهای پرخطر، عزت نفس، سابقه خشونت در میان دوستان، الگوی رفتار دوستان، در دسترس بودن الکل، مرد بودن، رضایت کم از زندگی و کار، مشارکت مدنی پایین، کارآمدی جمعی محله و سن در ارتباط است. در تحلیل چند متغیره مهمترین عوامل موثر بر میزان خشونت درگیری درسایر رفتارهای پرخطر، رضایت از زندگی، سابقه خشونت بین دوستان بوده است. نتایج نشان می دهد که برای کاهش خشونت در جامعه اولاٌ تکیه بر عوامل اجتماعی اهمیت بیشتری نسبت به عوامل روانشناختی دارند. در ثانی برای تأثیرگذاری بر عوامل اجتماعی باید سیاست های راهبردی کلان برای کاهش نابرابری و توسعه را در دستور کار قرار داد که موجد تصویر امیدوارکننده زندگی در آینده برای جوانان باشد.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه کمی و کیفی پیامدهای ورود اقلام ممنوعه به داخل زندان های ایران و ارائه راهکارهایی برای کنترل و کاهش انتقال اقلام ممنوعه به شیوه آمیخته انجام شده است. جامعه پژوهش شامل زندان های غرب کشور است که از میان آنها به شیوه نمونه گیری در دسترس، پنج استان کردستان، ایلام، همدان، کرمانشاه و آذربایجان غربی که از بین تمامی زندانی ها و عوامل حفاظت زندان های پنج استان مورد مطالعه، به شیوه سهمیه ای- تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 242 نفر زندانی انتخاب شد و سپس بر اساس تعداد زندانیان اعلامی توسط سازمان زندان ها و به صورت سهمیه ای، حجم نمونه هر استان انتخاب گردید. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد. نتایج بخش کمّی نشان داد که ورود، توزیع و استفاده از اقلام ممنوعه داخل زندان های مورد مطالعه می تواند با پیامدهای گسترده منفی هیجانی از جمله احساس اضطراب و استرس، ترس و ناامنی مزمن، غم و افسردگی و ناامیدی، پدیدآیی افکار خودکشی و اقدام عملی به خودکشی و همچنین پیشنهاد همکاری در وارد کردن، توزیع و مصرف این اقلام ممنوعه برای گروه زندانی ها همراه باشد. در بخش کیفی، عمده ترین دلایل ورود اقلام ممنوعه شامل وجود باندهای خلاف، ضعف قوانین، سودآوری ورود مواد و ضعف امکانات کنترل و بازرسی است. راهکارهای پیشنهادی، ذیل چهار گروه کلیِ عوامل فرهنگی (اشتغال و سرگرمی زندانیان)، سیاست های کنترل و نظارت، عوامل مدیریتی و مسائل قانونی و آیین نامه ای طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که وجود انواع مواد مخدر در زندان ها می تواند پیامدهای منفی گسترده ای در ابعاد مختلف هم بر عوامل زندان و هم بر زندانیان داشته باشد.

این پژوهش به بررسی تأثیر مصرف رسانه بر نگرش به روابط فرازناشویی در میان زنان متأهل شهر مشهد می پردازد. در دنیای امروز، رسانه های جمعی نظیر شبکه های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی، محتوایی قابل توجه از روابط فرازناشویی را به تصویر می کشند که اغلب به صورت جذاب و با چشم پوشی از پیامدهای منفی آن ارائه می شود. بر اساس نظریه های رسانه و جامعه شناسی از جمله یادگیری اجتماعی، کاشت و شناخت اجتماعی، قرار گرفتن مکرر در معرض چنین محتوایی می تواند به عادی سازی روابط فرازناشویی منجر شود. در این مطالعه، با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته، رابطه میان مصرف رسانه و نگرش به روابط فرازناشویی بررسی شد. جامعه آماری شامل زنان متأهل 20 تا 65 ساله شهر مشهد بود و نمونه ای تصادفی شامل 400 نفر از 20 محله مختلف شهر انتخاب شد. متغیر وابسته این پژوهش از طریق هشت داستانک طراحی شده برای سنجش نگرش به روابط فرازناشویی ارزیابی شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 25.0 و زبان آماری R نسخه 4.3.2 انجام گرفت. یافته ها نشان می دهد که مصرف رسانه های اجتماعی با نگرش مثبت به روابط فرازناشویی مرتبط است، در حالی که استفاده از تلویزیون، رابطه ای معکوس با این نگرش دارد. این نتایج بر ضرورت تولید محتوای آموزشی و واقع گرا درباره پیامدهای روابط فرازناشویی در رسانه ها تأکید دارد.

پدیده بی فرزندی به عنوان یکی از ویژگی های جمعیت شناختی مرتبط با رفتار باروری، موضوع تحقیق حاضر است. این پژوهش به طور خاص و مستقل بر بی فرزندی ارادی زنان در استان خوزستان متمرکز و با روش کیفی و رویکرد نظریه زمینه ای انجام شد. با 28 مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق از زنان بی فرزند که مشکل ناباروری نداشته اند، ولی تصمیم به بی فرزندی دایمی گرفته بودند، اشباع داده ها حاصل شد. بر اساس سه سطح کدگذاری باز، محوری و انتخابی، در نهایت 120 مفهوم یا کد، 19 مقوله فرعی و 6 مقوله اصلی و مقوله هسته بی فرزندی به مثابه یک سبک زندگی از مجموع مصاحبه ها کشف و به عنوان نتیجه، انتخاب این سبک از زندگی، محصول یک عامل نیست و به صورت تصادفی در جامعه شکل نگرفته است. این پدیده، نتیجه یک فرایند زمانی است که مشارکت کنندگان در نهایت با جمع بندی همه عواملی که در این فرایند اتفاق افتاده است، تصمیم به انجام کنش بی فرزندی گرفته اند. ارائه سیاست های اجتماعی که از حق انتخاب زنان در زمینه فرزندآوری یا عدم فرزندآوری حمایت کند، توسعه برنامه های آموزشی و آگاهی افزایی عمومی برای کاهش نگرش های منفی و کلیشه ها درباره زنانی که تصمیم به بی فرزندی می گیرند و همچنین سیاست های حمایتی شغلی برای این زنان پیشنهاد می گردد.

مختلفی در تقاضای محصولات دخانی تأثیرگذار است. هدف از این تحقیق، برآورد تابع تقاضای محصولات دخانی در کشور و محاسبه کشش درآمدی آن است. برای این منظور با استفاده از اطلاعات هزینه- درآمد خانوار سال 1402، ابتدا وضعیت هزینه های دخانی بر اساس ویژگی های اقتصادی اجتماعی خانوار بررسی و سپس با استفاده از مدل توبیت، تقاضای دخانیات برآورد شد. نتایج برآورد مدل نشان می دهد که همه متغیرها با اطمینان بیش از 99 درصد به لحاظ آماری معنادار بوده اند. بر اساس برآورد صورت گرفته، کشش درآمدی هزینه های دخانی، معادل 825/0 است؛ بدین معنا که افزایش 1 درصدی درآمد سبب می شود تا خانوار ایرانی به میزان 825/0درصد، هزینه های دخانی خود را افزایش دهد. با توجه به نتایج تحقیق، مقابله با این پدیده خطرناک، همکاری فراگیر نهادهای دولتی و غیر دولتی را طلب می کند. پایش مصرف دخانیات و سیاست های پیشگیرانه، محافظت از مردم در برابر دود دخانیات، کمک به ترک مصرف، هشدار در برابر خطرهای مصرف دخانیات، ممنوعیت تبلیغات و ترویج و حمایت از دخانیات، جلوگیری از قاچاق سیگار و سیاست گذاری مالیاتی از جمله پیشنهادهای این پژوهش است.