متنفذان

هدف: مشروطیت اندیشه ای متجدد بود که بر تفکر سیاسی ایرانیان آن عصر تأثیر گذاشت و کانون های سیاسی کرمانشاهان نیز از آن تأثیر پذیرفت و به مطالبه ای عمومی تبدیل گردید که فعالان سیاسی این حوزه درراه آن با دشواری های فراوانی روبه رو شدند. در پسا مشروطه از سال ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۲ خورشیدی موانعی موجب ناکارآمدی مشروطیت و انتخابات مجلس شد و اساس آن را به چالش کشید. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با بررسی منابع و اسناد در پی پاسخ به این پرسش است که چرا مشروطه و انتخابات در کرمانشاهان با چالش ها مواجه گردید؟ یافته ها و نتیجه گیری: یافته ها و نتایج پژوهش حاکی از این است که ناآگاهی سیاسی، ارکان قدرت و حاکمان، رؤسای عشایر، نظامیان، علما و بزرگان متنفذ در عرصه سیاست و اجتماع که هریک قصد داشتند مزایای سه گانه قدرت، ثروت و احترام را به انحصار خود درآورند و نیز شورش سالار الدوله و همراهی داود خان کلهر و سایر خوانین و مالکان با او و جنگ جهانی اول از مهم ترین عوامل موانع مشروطیت و انتخابات مجلس در ایالت کرمانشاهان بود.

ولایت خمسه با مرکزیت زنجان از اهمیت و جایگاه مهمی در دوره قاجار برخوردار بود و غالبا حاکمان برجسته ای به این منطقه فرستاده می شدند. در اوایل دوره قاجار، شاهزاده عبدالله دارا با احداث بناهای جدید، کارنامه نسبتا قابل قبولی بر جای گذاشت. در عصر ناصری و مظفری، به ترتیب احتشام السلطنه و وزیرهمایون به حکمرانی زنجان رسیدند که بر اساس اسناد، روزنامه ها و کتب خاطرات، عملکردشان نسبت به بیشتر حاکمان منطقه، مورد توجه و تحسین قرار گرفت. با توجه به ساختار و وضعیت جامعه زنجان، مشکلات و نیازهای حکومتی مانند قدرت و نفوذ خاندان های مهم، ناامنی و بی ثباتی و بحران غلات از مسائل همیشگی حاکمان و مردم بود. بنابراین با بررسی و تطبیق عملکرد و موانع حاکمان مورد نظر، به این سئوال می پردازیم که رویکرد احتشام السلطنه و وزیرهمایون در مقابل شاخص های برشمرده چگونه بود؟ و به چه سرانجامی رسید؟ به نظر می رسد با توجه به استبداد دوره ناصری، تلاش احتشام السلطنه بر نزدیکی به گروه-های سنتی، تغییر و گسترش بافت شهری و رونق صنایع محلی قرار گرفت. در مقابل وزیرهمایون، ضمن نزدیکی به گروه های تجددگرا، با ایجاد نهادهای آموزشی جدید، به دفع اشرار و مهار بحران غلات پرداخت. اقدامات وزیرهمایون با عنایت به قدرت گروه های سنتی، با موفقیت نسبی همراه بود و به جز فرهنگ روزنامه و کتابخوانی، از بین رفت؛ اما تلاش احتشام السلطنه در ایجاد فضاهای شهری و رونق صنایع محلی تا به امروز باقی مانده است. مقاله حاضر با گردآوری داده های کتابخانه ای، اسنادی و بهره مندی از منابع اصیلی مانند روزنامه، به شیوه توصیفی-تبیینی به موضوع پرداخته است.