پیشرسی ازدواج

ازدواج یکی از مهم ترین و پایدارترین روابط بین فردی است که در انتقال فرد به مرحله بزرگسالی اهمیت بسیاری دارد. این مقاله به بررسی میزان پیشرسی ازدواج دختران در سال 1395 و تعیین کننده های آن در سطح شهرستان های کشور می پردازد. روش تحقیق، تحلیل ثانویه داده های سرشماری 1395 می باشد. نتایج بیانگر شیوع بالاتر پیشرسی ازدواج دختران در مناطق شمال شرقی و شمال غربی کشور است. نتایج تحلیل چندمتغیره نشان داد از میان عوامل موردِ بررسی، سطح تحصیلات (اثر منفی)، نسبت روستانشینی و مضیقه ازدواج مردان (اثر مثبت)، به ترتیب بیشترین تأثیر را بر پیشرسی ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ سال دارد. در خصوص پیشرسی ازدواج دختران ۱۵ تا ۱۹ساله، اشتغال به تحصیل (اثر منفی) و مضیقه ازدواج مردان و نسبت روستانشینی (با اثر مثبت)، به ترتیب بیشترین اثرگذاری را داشته اند. ازاین رو، تحصیلات به عنوان یک عامل محافظت کننده در برابر پیشرسی ازدواج است؛ در مقابل، روستانشینی و مضیقه ازدواج مردان پیشران های مهم پیشرسی ازدواج محسوب می شود.  

کودک همسری دختران از چالش های مهم جامعه ایران است که روند آن طی سالیان اخیر باوجود تحولات فرهنگی و اجتماعی، با افزایشی نسبی همراه بوده است. هدف مقاله حاضر، بررسی شیوع کودک همسری دختران در شهرستان های ایران و تعیین کننده های اقتصادی، اجتماعی و جمعیت شناختی آن است. به این منظور داده های سرشماری های 1385، 1390 و 1395 با تکنیک تحلیل ثانویه بررسی شد. یافته ها نشان داد که شهرستان های استان های آذربایجان شرقی و اردبیل در شمال غرب کشور و شهرستان های شرق کشور در استان های سیستان و بلوچستان، خراسان های رضوی، شمالی و جنوبی در هر سه سال مورد بررسی ، بیشترین میزان شیوع کودک همسری را داشته اند. شهرستان های رشتخوار و خلیل آباد در خراسان رضوی در سال های 1385 و 1390 به ترتیب  با 28/15درصد و 05/29درصد و شهرستان ایجرود در استان زنجان با 11/35درصد در سال 1395 بالاترین درصد کودک همسری را داشتند. درمقابل، شهرستان های واقع در استان های کهگیلویه و بویراحمد، تهران و ایلام همواره پایین ترین درصد را تجربه کرده اند. شهرنشینی، ضریب نفوذ اینترنت و توسعه اقتصادی اجتماعی تأثیر منفی و معناداری بر کودک همسری داشتند. بسیاری از مناطق (نه همه آنها) با شیوع بالای کودک همسری، کمتربرخودار بودند و بنابراین، دولت بایستی برنامه های توسعه ای و آگاهی بخشی توسط رسانه ها را در دستور کار قرار دهد.