قرائت شاذ

این پژوهش به تحلیل رابطه قرائت شاذ «فی مواسم الحج» با جواز تجارت و کسب وکار در ایام حج در آیه 198 سوره بقره می پردازد. نیز به تحلیل ترجمه های فارسی و انگلیسی از این آیه پرداخته و تفاوت های موجود در تفسیرها را بررسی می کند. در ترجمه های کهن فارسی، مانند ترجمه عتیق نیشابوری و چند ترجمه معاصر، توضیح تفسیری فارسی مانند «در سفر حج»، «در هنگام حج»، «در اثنای حج»، «در موسم حج»، «در حج» دیده می شود، اما در سایر ترجمه های معاصر این توضیحات یافت نمی شود. برخی روایات با استعمال واژه «قَرأ و قِرائه»، «فی مواسم الحج» را قرائت صحابه دانسته است. روایات دیگر، این عبارت را صرفاً توضیح تفسیری می داند. بعضی از مفسران نیز، این قرائت را نوعی تفسیر دانسته اند. با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی و مقایسه مدلول قرائت رایج و قرائت صحابه، معلوم شد که این قرائت شاذ در زنجیره گفتار، نقش توضیحی و رفع ابهام را از منع تجارت در ایام حج دارد و با کاهش معنا تأکید می کند که در ایام خاص حج، تجارت، تقابلی با عبادت حج ندارد. نتایج این تحقیق می تواند مترجمان را در انتخاب ترجمه های دقیق تر یاری دهد.

قرائت های شاذ و غیرمشهور، به عنوان یکی از انواع قرائت های قرآن کریم، کمتر مورد توجه و بازخوانی واقع شده است. قرائت شاذ، قرائتی است که سند آن صحیح، ولی به طریق تواتر و یا استفاضه که میان مردم مقبولیت دارد، نقل نشده باشد. تعمّق و بازپژوهی در این قرائت ها، می تواند کارکردهای قابل ملاحظه ای در تفسیر فریقین از آیات قرآن داشته باشد. ازاین رو، نمی توان قرائت های شاذ را به طور کامل مردود و نادیده انگاشت. تبیین قرائت های شاذ و کارکردهای آنها در تفسیر فریقین در مقایسه با قرائت های مشهور، مسئله پیش رو است. بدین منظور، در این نوشتار ابتدا مهم ترین مؤلفه ها و مباحث مربوط به قرائت های شاذ مورد تبیین و بررسی قرار گرفته است. سپس، با ارائه شواهدی از این قرائت های آثار و کارکردهای مختلف آن در تفسیر فریقین از قرآن کریم نشان داده شده است. تبیین و توسعه معنایی آیات از مهم ترین کارکردهای قرائت های شاذ در تفسیر قرآن کریم است. از این رهگذر، با پردازش و تحلیل نمونه آیاتی از قرائت های شاذ در کنار قرائت های مشهور، می توان به نوعی بر خوانش های تفسیری آیات افزود و کارکرد آنها را نمایان ساخت