سنن الهی

 آیه 11 سوره رعد، آشکارا درباره سنت تغییر بحث کرده و اهمیت ویژه آن، ازاین جهت است که سرنوشت انسان بر مبنای اراده شخصی خویش در مسیر سعادت یا شقاوت را بیان می کند. پژوهش پیش رو، نشان می دهد که مفسران فریقین، دو رویکرد درباره این نوع تغییر مطرح کرده اند: یکی رویکرد اعمّی که مراد از «ما» ی موصوله در «ما بقوم» را اعم از «نعمت» و «نقمت» گرفته اند. هدف از نگارش این مقاله اثبات همین رویکرد است. دوم رویکرد «اختصاصی» مانند دیدگاه علامه طباطبایی که «ما» ی موصوله را به نعمت اختصاص داده اند. در این پژوهش، دیدگاه دوم با روش توصیفی-تحلیلی نقد شده و این نتایج  به اثبات رسیده است. نگاه جامع به همه آیات قرآن، خلاف دیدگاه علامه طباطبایی را اثبات می کند؛ مبنی بر این که مراد از «ما بقوم» در آیه محل بحث، اعم از نعمت ها و نقمت هاست. در «سنت تغییر» مراد از تغییر، تغییرات درونی و واقعی انسان هاست که هر فردی می تواند از طریق پاک سازی روح و نفس خویش و توبه نصوح، این تغییر وضعیت را در خود ایجاد نماید.