معنای حروف

مفسران، معنای «لامِ» موجود در عبارت «ولقد ذرأنا لجهنّم» را به سه صورت بیان کردهاند؛ در تعیین هریک از احتمالات معنایی «لام»، دخالت دیدگاههای کلامی وجود داشته است. برای تبیین دقیق تر این مدعا، از توضیحات دو تن ازمفسرین به مثابه نمایندگان دومکتب کلامی استفاده شد. فخررازی «لام» را به معنای «غایت»دانسته و بر این اساس، آیه 179 اعراف رادلیلی برای اثبات رویکرد فرقه «اشاعره» و اعتقاد به «جبر»، در نظر گرفته است. آیت الله جوادی آملی، ضمن تأکید برهم مبنایی با علامه طباطبائی (ره)، معنای «عاقبت» رابرای «لام» بیان داشته است. وی منکر جبری بودن خلقت برخی انسان ها برای جهنم شده است و مبتنی بر دیدگاه «امر بین الأمرین» نزدمتکلمین امامیه، به توضیح پرداخته است. وی در تعیین معنای «لام» به سیاق آیات و استفاده ازحداکثر ظرفیت ادبی موجود، تأکید داشته است. اوازاین جهت باعلامه طباطبائی «ره» که معنای «غایت تبعی» راتأسیس نموده، اختلاف دارد. مقاله حاضر با بررسی تطبیقی تفسیر الکبیر فخر رازی و تسنیم آیت الله جوادی آملی در رویکرد ادبی-کلامی و بر اساس روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، به بیان تأثیر سه معنای مطرح شده برای «لام» در مباحث کلامی «جبر و تفویض» و «معاد» و تطبیق دو تفسیر با سایر آیات هم موضوع، براساس روش تفسیری قرآن به قرآن پرداخته و در نهایت معنای معیار برای «لام» موجود در این آیه را تعیین نموده است.