معماری سنتی

در طول تاریخ خانه به عنوان مهم ترین مکانی که سازگار با زندگی انسان باشد، شناخته شده است. به علت عدم شناخت کافی از کاربران و نیازهای آن ها، امروزه تغییرات زیادی در بحث مسکن و ساخت ساز فعلی مشاهده می شود که منجر به بی هویتی خانه ها و حرکت به سوی یکسان سازی در سطح کشور شده است. روی آوردن به یک معماری که بر پایه شناخت نیازها، شیوه زندگی، باورهای بومی که در طول زمان تبدیل به فرهنگ آن جامعه شده است و هویت خاصی را به آن اختصاص می دهد، می تواند موجب افزایش حس تعلق به فضا و در کل رضایت مندی ساکنین از برآورده شدن نیازهای واقعی خویش باشد. درواقع این مؤلفه طراحی همان فضای بینابین می باشد. هدف این پژوهش تحلیل فضایی فضاهای ارتباط دهنده مسکن های سنتی و مدرن منطقه آذربایجان و تاکید آن بر نحوه قرارگیری ساختمان در فضاها می باشد. روش انجام این پژوهش ترکیبی (توصیفی و کیفی، تحلیلی و سرانجام استدلال منطقی) است؛ به طوری که از نظر مکان تحقیق کتابخانه ای- اینترنتی- میدانی و از نظر نوع داده ها کمی و کیفی است. در این مطالعات پس از بررسی خانه های سنتی و مدرن شهرهای اردبیل، تبریز و زنجان به ارائه راهکارهای مطلوبی به منظور استفاده از فضاهای ارتباط دهنده معماری سنتی در خانه های مدرن در منطقه آذربایجان کشور پرداخته شده است، چیزی که حائز اهمیت است، عدم توجه معماری امروزی منطقه به اصول و مفاهیم گذشته است. مفاهیمی که گاهی از روی ناآگاهی با تعاریف نامأنوس دیگران جایگزین شده است. این درحالی است که همان مخاطبان نیازهایی را مطرح کرده اند که طی گذر زمان فضاهای پاسخ ده همان نیازها از بین رفته است و یا کم رنگ شده است. مسکن مطلوب مسکنی است که برپایه انسان و ارزش های انسانی، تجلی گاه ارزش های فرهنگی، تأمین کننده آرامش و آسایش انسان شکل گرفته باشد.اهداف پژوهش:تبیین الگوی مطلوب برای گذر از فضای باز به فضای بسته و بالعکس در بناهای مسکونی منطقه آذربایجان.بررسی تفاوت ها و شباهت های موجود میان ارتباط دهنده های فضاهای باز و بسته در بناهای مسکونی سنتی و مدرن در منطقه آذربایجان.سؤالات پژوهش:الگوی مطلوب برای گذر از فضای باز به فضای بسته در بناهای مسکونی منطقه آذربایجان چیست؟تفاوت ها و شباهت های موجود میان ارتباط دهنده های فضاهای باز و بسته در بناهای مسکونی سنتی و مدرن در منطقه آذربایجان شامل چه مواردی است؟ 

زمینه و هدف: سیستم های سرمایش غیرفعال بومی نقش مهمی در حفظ راحتی حرارتی در خانه های سنتی ایران، به ویژه در اقلیم های گرم و خشک، ایفا می کنند. هدف این مطالعه بررسی کارایی این سیستم ها از طریق تحلیل کمی و کیفی است تا بتوان نقاط قوت و ضعف آنها را شناسایی و راهکارهایی برای بهبود آنها ارائه داد. روش بررسی: این پژوهش به صورت تحلیل موردی در مناطق گرم و خشک ایران انجام شده است. داده های جمع آوری شده شامل مشاهدات میدانی، مصاحبه با ساکنین و مطالعات پیشین است. از روش های تحلیلی کمی و کیفی برای ارزیابی کارایی حرارتی و سایر جنبه های مرتبط با سیستم های سرمایش غیرفعال استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: این پژوهش نشان می دهد که سیستم های سرمایش غیرفعال بومی در خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک توانایی تأمین آسایش حرارتی را دارند، اما نیاز به بهبودهایی دارند تا بتوانند با سیستم های مدرن رقابت کنند. استفاده گسترده از کولرهای تبخیری نشان می دهد که سیستم های غیرفعال باید کارآمدتر شوند. پیشنهاد می شود تحقیقات بیشتری برای بهینه سازی و بهبود کارایی این سیستم ها انجام شود تا بتوانند نقش مؤثرتری در تأمین آسایش حرارتی و کاهش مصرف انرژی ایفا کنند.دمای آسایش: نظرسنجی آسایش حرارتی دمای خنثی 28 درجه سانتی گراد و دامنه دمای آسایش بین 25 تا 30 درجه سانتی گراد را برای ساکنان خانه های بومی حیاط مرکزی در اقلیم گرم و خشک ایران تعیین کرد.توانایی سیستم های غیرفعال:خانه های بومی نمی توانند دمای آسایش را در طول یک روز گرم تابستانی تأمین کنند، مگر در زیرزمین ها. اما این ساختمان ها می توانند نیاز به سرمایش فضایی را با استفاده از تدابیر خنک کننده غیرفعال به حدی کاهش دهند که نیاز به سیستم های خنک کننده متعارف کمتر شود.پاسخگویی به اقلیم:ساختمان های سنتی به طور قابل توجهی به اقلیم پاسخگو هستند و می توانند به کاهش تقاضای برق اوج و جبران خنک کننده های مکانیکی کمک کنند.تنوع فضاها: تنوع فضاها در خانه های بومی امکان انتخاب و سازگاری بیشتر را برای ساکنان فراهم می کند.

ادراک فضاهای معماری تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله جنسیت، فرهنگ، و پیشینه اجتماعی شکل می گیرد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تفاوت های جنسیتی بر ادراک معماری، خانه موزه میرزا کوچک در شهر رشت را به عنوان مطالعه موردی انتخاب کرده است. این خانه، که نمونه ای برجسته از معماری سنتی گیلان محسوب می شود، فرصتی برای تحلیل رفتارها و واکنش های ادراکی زنان و مردان در مواجهه با فضای معماری فراهم می کند. روش تحقیق شامل پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه و تحلیل رفتار بازدیدکنندگان است. داده ها با استفاده از تکنیک های توصیفی و تحلیلی در فرمت فیلد نوتی از مشاهدات در روند مقاله بررسی شده اند. نتایج نشان می دهد که زنان بیشتر به جزئیات تزئینی و عناصر حسی محیط توجه دارند، در حالی که مردان بر جنبه های کلی و عملکرد فضایی تمرکز می کنند. همچنین، فضاهای باز و ایوان های خانه برای مردان جذاب تر و فضاهای داخلی با تزیینات و نورپردازی برای زنان معنادارتر است. این مطالعه نشان می دهد که طراحی معماری باید به تفاوت های جنسیتی در ادراک توجه داشته باشد تا بتواند تجربه ای متعادل تر و مؤثرتر برای همه کاربران فراهم کند. به ویژه در فضاهای تاریخی و فرهنگی، استفاده از المان های بومی و طراحی های متناسب با ادراکات جنسیتی می تواند حس تعلق و ارتباط بازدیدکنندگان با محیط را تقویت کند. یافته های این پژوهش می تواند به معماران و طراحان در ایجاد فضاهای معماری متعادل و کارآمد برای هر دو جنس کمک کند.

رویکرد "بوم شهر" به عنوان الگویی نوین برای دستیابی به توسعه پایدار شهری مطرح گردیده است. هدف این پژوهش، بررسی و تدوین راهبردهای ایجاد بوم شهر در شهر گراش با تأکید بر ظرفیت های محیطی و اجتماعی آن است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات اسنادی و پیمایشی انجام شده است. داده های مورد نیاز از طریق ۳۸۰ پرسشنامه برای شهروندان و ۳۰ پرسشنامه برای متخصصان گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تی تست و تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS صورت پذیرفت. در ادامه راهبردهایی برای ایجاد بوم شهر در گراش متناسب با شرایط بومی آن تدوین گردید. نتایج نشان داد که اگرچه آگاهی شهروندان گراش از مفهوم بوم شهر در سطح متوسطی قرار دارد، اما پتانسیل های محیطی و برخی ویژگی های اجتماعی این شهر زمینه ساز تحقق رویکرد بوم شهری است. همچنین، بازشناسی و احیای الگوهای سنتی معماری و شهرسازی گراش می تواند در تلفیق با اصول بوم شهری نقش موثری ایفا کند. تحلیل های آماری نشان داد که تفاوت معناداری بین میزان آگاهی گروه های سنی و جنسیتی مختلف شهروندان گراش نسبت به مفهوم بوم شهر وجود دارد. بررسی های عاملی نیز مهم ترین شاخص های قابل تحقق بوم شهر در گراش را در ابعاد مختلف شناسایی کرد. از مجموع ۲۰ عامل، ۶ عامل شامل "پایداری و توسعه بوم شهرها، مدیریت و فناوری در توسعه بوم شهرها، مشارکت و مدیریت پایدار در بوم شهرها، پایداری اقتصادی و اجتماعی در بوم شهرها، پایداری محیطی در بوم شهرها، نظارت بر اجرای بوم شهرها" شناسایی و تبیین شدند که نیازمند توجه ویژه در این زمینه هستند. در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به پتانسیل های محیطی و برخی ظرفیت های اجتماعی موجود در شهر گراش، امکان تبدیل این شهر به یک بوم شهر پایدار وجود دارد. اتخاذ رویکرد بوم شهری در گراش می تواند گامی مؤثر در جهت حفظ محیط زیست، احیای باغات و اراضی کشاورزی، کنترل آلودگی ها، مدیریت بهینه منابع و در نهایت ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و دستیابی به توسعه پایدار شهری باشد.