دین اسلام به عنوان دین جاوید و آخرین دین الهی برای همه انسان ها تا قیامت، قوانین ثابتی را پایه گذاری کرده است؛ اما با نگاه دقیق به برخی مصادیق معلوم می شود که تغییرات و متغیّرهای یک جامعه در دوران خاص، در بیان کیفیت آموزه ها تأثیرگذار است و نمی توان همه آن آموزه ها را در همه زمان ها جاری دانست. در اصطلاح، به قضایایی که سریان در همه زمان ها دارند قضیه حقیقیه و به قضایای مختص، قضیه خارجیه اطلاق می شود. تغییرهای فرهنگی، اقتصادی و علمی از نوع قضایای خارجیه هستند. آموزه هایی مانند ابهام در میزان سنجش و یا ابهام حاصل شده در فهم مقصود بر اثر گذر زمان، در نگاه ابتدایی، موهم تأثیرپذیری از تغییرات زمانه هستند، ولی دقت در آنها گویای عمومیّت و حقیقیه بودن آن است. هدف این پژوهش، تبیین تأثیرگذاری تغییرات جامعه، در گذر زمان بر شناخت قضایای حقیقیه و خارجیه روایات از یکدیگر است.
