طراحی و سنجش شاخص ترکیبی سنجش علم مبتنی بر صورت بندی اسلامی علم (پیشنهادی برای ارائه گزارش های ملّی علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
سیاست گذاران علم و فناوری، میزان موفقیت و شکست خویش را دائماً با ارجاع به رتبه خود بر اساس شاخص ها، ارزیابی می کنند. اما از یک سو، این شاخص ها، منفردند و ابعاد و مؤلفه های مختلف علم، در یک چارچوب با همدیگر ترکیب نشده اند و از دیگر سو، چارچوب نظری شاخص های ترکیبی بر اساس مبانی مختلف، به نحو متفاوتی صورت بندی می شود. ازاین رو هدف پژوهش حاضر، این است که یک شاخص ترکیبی برای سنجش علم مبتنی بر صورت بندی اسلامی علم طراحی کند. در این پژوهش روش شناسی ده مرحله ای ساخت شاخص ترکیبی، ارائه شده توسط سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه مبنا بوده است. این روش شناسی از تدوین چارچوب نظری، شروع و به ارائه و انتشار، ختم می شود. این پژوهش، با صورت بندی دیدگاه های سه متفکراسلامی(امام خمینی، شهید مطهری و آیت الله خامنه ای) و با استفاده از روش تحلیل مضمون و با رویکرد استقرایی- قیاسی و درنهایت از طریق خوانش جمعی صورت بندی ها، چارچوب نظری شاخص را به دست آورد. سایر مراحل نیز مطابق با روش شناسی مذکور طی شد. یافته ها نشان داد دو مفهوم «اقتدارزا بودن» و «زنجیره مندی»، توضیح دهنده ماهیت علم از منظر اندیشمندان اسلامی است که منجر به ترسیم سه بُعد «مرجعیت فکری و علمی»، «نظام اقتصادی قوی» و «نظام سیاسی اجتماعی عزتمند» به عنوان ابعاد علم در حیات اجتماعی می شود. این ابعاد، با 12 متغیر و 36 نشانگرِ متناظر خود، اجزای شاخص ترکیبی علم را به وجود آورده اند. سنجش علم ایران در بازه زمانی 5 ساله (1398-1394)، نشان دهنده رشد همواره صعودی ولی نامتوازن آن به میزان 28.03% است. به طوری که بُعد «مرجعیت فکری و علمی»، 38%، بعد «نظام سیاسی اجتماعی عزتمند»، 1.07% و بعد «نظام اقتصادی قوی»، 17.41% رشد کرده است. بنابراین علی رغم رشد قابل توجه علم در بعد مرجعیت علمی، علم، عزت آفرینی چندانی را به بار نیاورده و ثانیاً میزان توانایی اقتصادی و تولید ثروت از علم، کمتر از رشد شاخص کلی آن بوده است.Designing and Measuring a Composite Science Measurement Index Based on the Islamic Formulation of Science (A Proposal for Presenting National Science and Technology Reports of the Islamic Republic of Iran)
Objective: Science and technology policymakers constantly assess their success and failure by referring to their rankings based on various indicators. However, on one hand, these indicators are individual and the different dimensions and components of science have not been integrated into a unified framework, and on the other hand, the theoretical framework of composite indicators is formulated differently based on various foundations. Therefore, the aim of the present research is to design a composite indicator for measuring science based on the Islamic formulation of science.Methodology: The ten-step methodology for constructing a composite index, as presented by the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), has been the foundation for this research. This methodology starts with the development of a theoretical framework and ends with the presentation and dissemination of the index. In this study, the theoretical framework of the index was developed by formulating the perspectives of three Islamic thinkers (Imam Khomeini, Martyr Motahari, and Ayatollah Khamenei) using thematic analysis, with an inductive-deductive approach, and ultimately through a collective reading of the formulations. The other steps were also carried out in accordance with the aforementioned methodology.Findings: The two concepts of "Being powerful" and "being a chain" explain the nature of science from the perspective of Islamic thinkers, which lead to the drawing of three dimensions of "intellectual and scientific reference", "strong economic system" and "honorable social political system" as the dimensions of science. It happens in social life. These dimensions, with their 12 variables and 36 corresponding indicators,
تبلیغات
