سیف الله فضل اللهی قمشی

دلفی روشی برای پیش بینی، تصمیم گیری و تولید دانش تخصصی حاصل از اجماع نظر متخصصان است. اگر چه این روش در ابتدا براساس حدس و قضاوت کارشناسان و به منظور بررسی علمی نظرات کارشناسان نظامی مطرح گردید، اما با رعایت اسلوب و قواعد علمی، به تدریج وارد حوزه روش شناسی علمی شد. در این مقاله با رویکرد فراتحلیلی به واکاوی روش دلفی در کتب و مقالات منتشرشده در مجلات علمی پژوهشی و علمی ترویجی پرداخته شده و ساختار کلی روش پژوهش دلفی (تاریخچه، تعاریف، اهداف و کاربرد آن)، انواع مختلف روش های دلفی، اجزای اصلی روش دلفی و مراحل انجام پژوهش با روش دلفی شامل دور اول، دور دوم و دور سوم مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. در انتها به بررسی نقاط ضعف و قوت روش دلفی و روایی و پایایی این روش پرداخته شده است.

پژوهش «تحلیل موقعیتی»، یکی از روش های پژوهش کیفی است. تحلیل موقعیت، یکی از نسخه های متعدد روش زمینه ای است که با تمرکز بر موقعیت به عنوان واحد تحلیل، به ترسیم نقشه های مختلف اقدام می کند. سه نقشه موقعیت، عرصه ها / جهان های اجتماعی و وضعیت به عنوان واحد تحلیل پژوهش «تحلیل موقعیتی» مطرح است. این روش، یکی از شیوه های بسیار جدید برای تحلیل پدیده های اجتماعی، اعم از متنی و غیر متنی است. شیوه «تحلیل موقعیتی»، به استفاده از شیوه های تحلیل، تحلیل گفتمان و تحلیل محتوای کیفی تأکید دارد. ازاین رو، این روش اصولاً یک شیوه تحلیل چندگانه است. این مقاله با هدف واکاوی پژوهش «تحلیل موقعیتی»، با یک فرایند مشخص و مبتنی بر روش فرا تحلیلی، به توصیف مبانی فلسفی و مراحل انجام این روش می پردازد.

هدف بررسی چالش های پیش رو و راه کارهای تحقق دانشگاه اسلامی به عنوان دانشگاه تمدن ساز اسلامی است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و اسنادی براساس دیدگاه ها و نقطه نظرات اندیشمندان حوزه آموزش عالی، دانشگاه اسلامی و تمدن سازی است. نتایج نشان داد: دانشگاه ها امروز به عنوان ستون های نگه دارنده تمدن ها تلقی می شوند، آنها مستقیم و غیرمستقیم بر کلیه مسائل جامعه تأثیر دارند و دانشگاه محل انباشت علم برای تمدن سازی است. برای رسیدن به دانشگاه تمدن ساز اسلامی راه برون رفت از چالش های موجود، رسیدن به فهمی مشترک در خصوص دانشگاه تمدن ساز اسلامی است و بهترین مسیر رسیدن به دانشگاه تمدن ساز اسلامی، بالا بردن آگاهی های قرآنی و معرفتی برای تمامی دست اندرکاران حوزه دانشگاه هاست. برنامه ریزی، سیاست گذاری، تدوین استراتژی مناسب و تدارک زیرساخت های لازم در یک فرایند طولی مستمر، زمان بندی شده، واقعی، مستقل، غیرشعاری، خدامحور، با رویکردی آینده نگر و داشتن آموزش های کاربردی برای ارتقای شناخت رهبران و مدیران آموزش عالی از لوازم تحقق دانشگاه تمدن ساز اسلامی است.

مطالعه موردی، واکاوی ژرف رفتار یک فرد از راه سندهای شخصی، مصاحبه ها و خاطرات است. لوپله اولین کسی بود که به کاربرد منظم روش مطالعه موردی پرداخت و با استفاده از روش مشاهده و مشارکت، پایه این روش را بنیان نهاد. مطالعه موردی به بررسی هرگونه تک نگاری که درباره یک حادثه، تصمیم یا یک مورد خاص انجام می شود، اطلاق می گردد. حقوق دانان آمریکایی این روش را همیشه در بررسی های حقوقی به کار می برند. براساس این نوع مطالعه، هر واحد اجتماعی همچون یک واحد کل به حساب می آید. گاهی حتی یک جامعه یا یک کشور با این روش از ابعاد مختلف مورد مطالعه قرار می گیرد. مورد پژوهی کاربست بسیاری در پژوهش های کیفی عمیق در حوزه های علوم انسانی، اجتماعی، رفتاری و تعلیم و تربیت دارد. در این مقاله به توصیف مبانی فلسفی، معرفی این روش و مراحل انجام گام به گام آن پرداخته شده است.

هدف بررسی رابطه یادگیری سازمانی و اخلاق حرفه ای با سلامت سازمانی مدیران مدارس مقطع متوسطه ناحیه سه استان قم بود. روش ازنظر اهداف، کاربردی و به لحاظ شیوه ی گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه ی آماری 89 نفر از مدیران مدارس متوسطه دولتی آموزش وپرورش استان قم بودند که در نیمسال دوم سال تحصیلی 96-97 مشغول خدمت بودند. نمونه آماری 75 نفر از اعضای جامعه آماری بودند که بر اساس جدول مورگان و کرجسی به شیوه ی تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسش نامه ی استاندارد؛ یادگیری سازمانی نیفه، اخلاق حرفه ای سرمد و بازرگان و سلامت سازمانی هوی و فیلدمن به ترتیب با پایایی 0/92، 0/84 و 0/96 بر اساس آلفای کرونباخ استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها بر اساس روش های توصیفی و آزمون های استنباطی در حد آزمون کولموگروف اسمیرنوف، همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه در قالب نرم افزار SPSS نشان داد: بین اخلاق حرفه ای و سلامت سازمانی مدیران رابطه وجود دارد. بین یادگیری سازمانی و سلامت سازمانی مدیران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین مؤلفه های یادگیری سازمانی و اخلاق حرفه ای با سلامت سازمانی مدیران متوسطه رابطه وجود دارد. ارتقا سلامت سازمانی مدیران آموزش وپرورش مستلزم کاربست یادگیری سازمانی و اخلاق حرفه ای است.

بهره گیری از روش های نوآوری باز در طراحی سازمان های مرتبط با صنعت آب به صورت یک اصل کلیدی در درک چگونگی طراحی و توسعه ساختارها و فرایندهای سازمانی برای تعامل هر چه بیشتر با روند فزاینده تقاضای استفاده از آب و لزوم مدیریت بهینه آن برای حفظ و نگهداشت منابع آب به عنوان خروجی فرایندهای سازمانی آب در خلق ارزش برای اجتماع مطرح می باشد. با توجه به آنکه صنعت آب و انرژی با یک بحران حیاتی با عنوان خشکسالی و اتمام منابع انرژی در اثر سوء مدیریت و مصرف بی رویه مواجهه هستند از این رو استفاده از رویکرد «نوآوری های باز» برای صنایعی نظیر سازمان های آب که در آنها منابع نوآوری قابل ایجاد و گسترش است، از اهمیت بیشتری برخوردار می شود زیرا ضمن ایجاد امکان مدیریت بحران های فرارو، می تواند امکان هدایت مصرف کنندگان در مسیر شکوفا نمودن و بارورسازی مفاهیمی چون همکاری، نوآوری باز و تشریک مساعی برای حفظ منابع آب و انرژی را میسر نماید. با این حال مشاهده می شود که در بدنه نظام دانشگاهی کمتر به ارائه نگرش و بینش کمّی درباره چگونگی خلق و ایجاد «نوآوری های باز» پرداخته شده است. این مهم به ویژه در صنایعی نظیر صنعت آب یا انرژی که در آنها باز مهندسی ساختارها و نوآوری های سازمانی، کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری، با توجه به افزایش سطح تقاضا را مدنظر است؛ نمود بیشتری می یابد. در صنعت آب و انرژی استفاده از نوآوری های باز نتایجی در برداشته است که نشان می دهد برای بهبود فرایندهای سازمانی، لازم است افزایش تعاملات مجازی با ذی نفعان و مشترکین و آموزش و فرهنگ سازی برای مصرف صحیح منابع آب و همچنین هزینه های استقرار آن به عنوان پارامترهای مؤثر بر بهره وری منابع آب مدنظر قرار گیرد. امروزه فرایندهای سازمانی ِصنعت آب و انرژی از طریق الگوهای عینی و ذهنی در کشورهای مختلف کاملاً بومی سازی و اجرا شده است که با توجه به مطالعه عوامل خارجی و داخلی فرآیند نوآوری باز می تواند نقش با ارزشی در بهبود فرایندها برای مواجهه با پدیده های پیش نشده و بحران آتی نظیر: خشکسالی و تمام شدن منابع آب و انرژی ایفا نماید. در این تحقیق، به منظور انجام مطالعه موردی، 8 شرکت بین المللی که دارای ساختار مشابه با فرایندها و خروجی های صنعت آب بوده اند، بررسی شده است. که در نهایت به منظور ایجاد یک الگوی تئوریک مناسب در خلق نوآوری باز فهرستی از عوامل درونی و بیرونی که عمدتاً دارای ابعاد و ویژگی های نوآوری باز بوده اند تهیه شده است. یکی از دستاوردهای این مطالعه آن است که محققان در مسیر ایجاد یک مدل مفهومی مناسب برای دست یابی به فصل مشترک میان فرایندهای سازمان آب و سایر سازمان های صنعتی هستند که در قالب شناسایی و تحقیق عوامل مؤثر بر استقرار نوآوری باز در صنعت آب و انرژی توضیح داده شده است. الگوی پیشنهادی در این مقاله می تواند به عنوان یک ابزار مناسب برای ارزیابی شرکت های فعال حوزه انرژی و صنعت آب از نظر میزان آمادگی برای حرکت از ساختارهای مرسوم و سنتی به سمت ساختارهای مبتنی بر نوآوری باز عمل نماید از طرفی دیگر نتایج این پژوهش نشان می دهد که زمینه سازی برای ایجاد فرایند نوآوری های باز می تواند آینده صنعت آب و انرژی را در مسیر رشد و شکوفایی قرار دهد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه عملکرد شغلی و خودکارآمدی با توسعه حرفه ای دبیران دوره متوسطه ناحیه 2 شهر قم انجام گرفت. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل 1021 نفر از دبیران مدارس متوسطه آموزش و پرورش و نمونه آماری شامل 366 دبیر بود که بر اساس فرمول کوکران به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسش نامه استاندارد مقیاس خودکارآمدی معلم اسچانن، موران وولفولک، عملکرد شغلی هرسی و گلداسمیت (2001)، توسعه استانداردهای حرفه ای معلمان ایوبی (1393)، با پایایی به ترتیب 82/0، 92/0، 95/0 بر اساس آلفای کرونباخ استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره  نشان داد: بین عملکرد شغلی و خودکارآمدی دبیران با توسعه حرفه ای آنان در مدارس متوسطه آموزش و پرورش ناحیه 2 استان قم رابطه وجود دارد. ضرایب رگرسیون متغیر پیش بین نشان می دهد که خودکارآمدی به میزان (296/0 = β) و عملکرد شغلی به میزان (250/0 = β) می توانند توسعه حرفه ای دبیران را پیش بینی نمایند. همچنین نتایج نشان داد عملکرد شغلی و خودکارآمدی دبیران مرد به طور معناداری بیشتر از دبیران زن است. در نتیجه می توان گفت با فراهم سازی زمینه ها و برنامه های توسعه حرفه ای، عملکرد شغلی کارکنان و خودکارآمدی آنان به طور هم زمان افزایش می یابد.

نشانه شناسی، یک روش پژوهش کیفی است که به بررسی انواع نشانه ها، تعبیر آنها و قواعد حاکم بر نشانه ها می پردازد و ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رموز و نشانه ها و نمادهاست. اهمیت این تحلیل به گونه ای است که برخی نشانه شناسان ادعا می کنند می توان همه چیز را تحلیل معنا شناسانه کرد؛ معنا شناسی از نظر آنان ملکه علوم تفسیری محسوب می شود؛ یعنی شاه کلیدی است که با کمک آن، معنی همه امور ریزودرشت دنیا برای ما روشن می شود. نشانه شناسی کمک می کند تا افراد دنیای اطراف خود را به واسطه نشانه ها، درک و نظام های نشانه ای رمزگذاری شوند و افراد از طریق این نشانه ها، با جهان پیرامون خود رابطه برقرار کنند. در این پژوهش، با هدف ترکیب نتایج پژوهش های انجام شده در زمینه روش شناسی تحلیل نشانه شناختی، با استفاده از روش فرا تحلیل انجام شده است. این پژوهش با فرایند مشخص، ابتدا تاریخچه پیدایش اصول، تکنیک و نظریه های این روش و در ادامه، با مقایسه این مباحث با سایر مقالات موردنظر در این زمینه از طریق رویکرد فرا تحلیل، سعی در ارائه فرایندی به روزشده از روش شناسی تحلیل نشا نه شناختی دارد.

دانشگاه، نهادی حیاتی در فرایند توسعه هر ملت و نقطه تلاقی قلم روهای فرهن گ، ق درت و دان ش اس ت. دانشگاه اسلامی در راستای عمل به رسالت خود در جهت تولید علم و ترویج ارزش ها و ارائه خدمات نو، نه تنها ناگزیر از واکنش سریع به تغییرات و خلق فرهنگ یادگیری است؛ بلکه رهبران آن باید باور داشته باشند که از همه اعضای دانشگاه می توان آموخت. هدف مطالعه حاضر، بررسی ضرورت های برخورداری دانشگاه اسلامی از ویژگی و تبین برخی از چالش های پیش رو برای تبدیل شدن به دانشگاه یاددهنده است. روش تحقیق توصیفی تحلیل اسنادی است. یافته ها نشان داد در دنیای در حال تغییر کنونی، رهبران درحالی که یاد می دهند، خود نیز باید به طور مداوم یاد بگیرند. این اساس چرخه یادگیری شرافتمندانه است. در دانشگاه های یاددهنده، رهبران رسالت خود را در آموزش افراد جست وجو می کنند، آنها آموزش می دهند و معتقدند آموزش بهترین روش توسعه کارکنان است. در دانشگاه یاددهنده، رهبران با ارزش ها زندگی می کنند. با توجه به تکیه دانشگاه اسلامی و دانشگاه یاددهنده بر دو بنیاد فرهنگ و رهبری ارزشی، تحقق یاددهندگی دانشگاه اسلامی دور از دسترس نیست.

پیشرفت در هر زمینه از علم، حاصل بهره گیری از پژوهش های نظام مند است. پژوهش کیفی ریشه در رشته های متعدد علمی دارد. این رشته ها، نه تنها شامل علوم اجتماعی مانند مردم شناسی، جامعه شناسی و روان شناسی هستند، بلکه علوم انسانی مانند هنر، ادبیات، فلسفه و حتی تحقیق های بین رشته ای را نیز در برمی گیرند. با آغاز قرن بیستم و تکثر روش های پژوهش، این قاعده مورد دقت نظر قرار گرفت که برای انجام درست یک پژوهش، باید از روش صحیح و متناسب با آن استفاده کرد. روش دلالت پژوهی به عنوان یکی از روش های کیفی، مناسب انجام پژوهش هایی اس ت ک ه در آن پ ژوهشگر قص د دارد از سهم عاریه ای یک رشته، مکتب، فلسفه، نحل ه مطالع اتی، نظریه، مدل و یا یک ایده عام بهره گرفته، و گاهی رهنموده ای اولی ه ای را ب رای رش ته یا حوزه مطالعاتی یا موضوع مطالعاتی خود ارائه نماید. آشنایی پژوهشگر با شیوه های پژوهش کیفی به طور خاص و بعضاً کم ّی، ب رای موفقی ت در این روش شناسی ضروری است. هدف این مقاله، پرداختن به روش شناس ی دلالت پژوهی، اهمیت و ضرورت، معرفی و چگونگی اجرای این روش است.

مفهوم «واسازی» یکی از مفاهیم اساسی فلسفه علم و معرفت شناسی معاصر و رویکردی نوین در عرصه روش های کیفی است که کاربست های فراوانی در علوم گوناگون دارد و می توان آن را به عنوان روشی کیفی برای بررسی پدیده ها و مفاهیم مختلف به کار گرفت. معمولاً واسازی را نقد ساختارشکنانه یا شالوده شکنانه متون فلسفی به حساب می آورند و در ترجمه های فارسی این اصطلاح، «دریدا» نیز دیده می شود. این گونه دریافت، با اینکه بخشی از حقیقت را بیان می کند، اما از بیان بخش مهم تر حقیقت غافل است. واسازی، ضمن به کارگیری انتقاد بنیادین در خوانش متن ها و بررسی پدیده های گوناگون، روابط ناعادلانه و سلسله مراتبی میان مفاهیم و پدیده ها را نشان می دهد و زمینه ای برای ارتباط دوسویه و عادلانه تر را فراهم می کند. با توجه به رویکرد علوم انسانی اجتماعی به روش های کیفی پژوهش و نیز جایگاه ویژه روش کیفی واسازی، در این مقال ه، ابت دا تعریف و سپس پیش ینه روش وا سازی، اهداف واسازی و تبیین جایگاه آن در میان سایر روش های تحقیق، و نقد روش واسازی بیان و در ادامه، این ادعا مطرح می شود که واسازی تنها دارای وجه منفی نیست و وجه ایجابی قدرتمندی نیز در آن وجود دارد. در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که عمل واسازی، نظریه ای مربوط به متون و بی ارتباط با واقعیت بیرونی نیست، بلکه رویکردی استراتژیک به پژوهش دارد. دانش واسازانه رویکرد عملی ما به پژوهش و استراتژی پژوهش های کیفی را تغییر می دهد.

تحلیل گفتمان به عنوان یک رویکرد کیفی، به دلیل نقشی که در کشف نهفته ها و امور ذهنی دارد، جایگاه مهمی در بسیاری از پژوهش های اجتماعی یافته است. ازاین رو با توجه به اهمیت تحلیل گفتمان تحقیقات اجتماعی،این مقاله به بررسی روش شناسی تحلیل گفتمان، می پردازد. تحلیل گفتمان تکنیکی است که در مطالعه متون، رسانه ها، فرهنگ ها، علوم سیاست، اجتماع و مواردی مانند آن کاربرد دارد و برای کشف معنای به کار رفته در متن یا سخن تلاش می کند. تمرکز تحلیل گفتمان بر گفت وگو (زبان نوشتاری یا گفتاری) است و هدف اصلی مورد توجه آن، رفتار اجتماعی نهفته در گفت و گو می باشد. به عبارت دیگر، در تحلیل گفتمان به صورت مستقیم به مقاصد و انگیزه های افراد در گفت وگو کاری ندارد؛ بلکه به دنبال آن است که مقوله ها، عقیده ها، بینش ها و نقش ها را در درون خود متن مشخص کند. این مقاله با رویکرد تحلیلی و اسنادی، ابتدا به واژه شناسی پژوهش تحلیل گفتمان می پردازد. سپس به بررسی مبانی فلسفی، تاریخچه پیدایش و مهم ترین اهداف آن و در ادامه، به نقدهای آن پرداخته شده است.

هدف از این تحقیق شناسایی و تبیین عوامل کلیدی توفیق کیفیت یادگیری الکترونیکی در دانشگاه آزاد بود. ازاین رو برای تحقق اهداف پژوهش بررسی مقایسه ای میان دیدگاه های خبرگان و دانشجویان واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد درباره عوامل کلیدی توفیقِ کیفیت یادگیری الکترونیکی انجام گردید. در بخش کتابخانه ای پژوهش حاضر، از مطالعات انجام شده در خصوص شناسایی و تبیین عوامل اثرگذار بر توفیق کیفیت یادگیری الکترونیکی از منظر ذی نفعان مختلف استفاده گردید و بر اساس پیشینه پژوهشی و تحقیقات مرتبط و نیز نظرسنجی از خبرگانِ یادگیری الکترونیکی، پرسشنامه ای توسط محققان طراحی و میان نمونه های جامعه ی آماری پژوهش توزیع گردید. به منظور اخذ نظرات گروه های موردمطالعه و به دست آوردن راهکارهای بهبود کیفیت یادگیری الکترونیکی نیز برخی از گویه های پرسشنامه به صورت باز، طراحی شد و از افراد نمونه خواسته شد اهمیت هر یک از عوامل کلیدی توفیق یادگیری الکترونیکی در دانشگاه آزاد را اولویت بندی نموده و نظرات خود را نیز در صورت لزوم درج نماید. نکته بااهمیتی که درروند انجام پژوهش مدنظر محققان قرار گرفت، هدایت فرایند انجام تحقیق به گونه ای بود که پرسش شوندگان بتوانند بار عاملی هر مؤلفه اصلی و فرعی و میزان اهمیت هر عامل فرعی مرتبط با مؤلفه اصلی را مشخص نمایند. مهم ترین یافته این پژوهش آن بود که دیدگاه خبرگان و دانشجویان در خصوص عوامل کلیدی توفیق کیفیت یادگیری الکترونیکی در دانشگاه آزاد باهم متفاوت است که درنهایت پس از حذف عوامل مشترک و تکراری این مقدار به 7 عامل اصلی، 32 عامل فرعی و 55 شاخصه ارزیابی تقلیل یافت.

هدف بررسی رابطه مدیریت دانش و رهبری هوشمند با یادگیری سازمانی، و روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه ی آماری 509 نفر کارکنان آموزش و پرورش استان قم، و نمونه آماری 217 نفر بودند که بر اساس جدول مورگان به شیوه ی تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه ی استاندارد؛ یادگیری سازمانی تابش فرد (1393)، مدیریت دانش زمانی و همکاران (1386) و رهبری هوشمند سیدانمانلاکا (2002)، به ترتیب با پایایی 96/0، 94/0 و 95/0 بر اساس آلفای کرونباخ استفاده شد. تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی داده ها در حد آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، همبستگی پیرسون، Z فیشر و رگرسیون چند متغیره در قالب نرم افزار Spss-V22 نشان داد: بین مدیریت دانش و رهبری هوشمند با یادگیری سازمانی رابطه وجود دارد. بین مدیریت دانش و یادگیری سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.بین رهبری هوشمند و یادگیری سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین مدیریت دانش و رهبری هوشمند رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. ارتقاء یادگیری سازمانی کارکنان آموزش و پرورش مستلزم کاربست مدیریت دانش و ویژگی های رهبری هوشمند است.

قوم نگاری، یکی از روش های پژوهش کیفی است که در طول سال های گذشته طرفداران فراوانی یافته است. این نوشته به دلیل اطلاعات ژرف و گسترده ای که پیرامون محیط مورد بررسی خویش فراهم می سازد، در زمینه های گوناگون پژوهش های انسانی مورد استفاده قرار گرفته است. این تأثیرگذاری به اندازه ای بوده است که برخی پژوهشگران، قوم نگاری را به عنوان معادلی برای رویکرد کیفی پژوهش نام برده اند. این گونه پژوهش، بر اساس بودن در محیط واقعی پژوهش و برقراری ارتباط بسیار نزدیک با محیط پژوهش بنا نهاده شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش قوم نگاری به واکاوی یکی از مدارس ابتدایی در یکی از روستاهای کنیا با نام اوریری (Uriri school in Kenya) پرداخته و به قوم نگاری کلاس ها، معلمان و دانش آموزان این مدرسه اشاره شده است. نتایج این پژوهش، بیانگر این است که مدارس ابتدایی کنیا بر اساس ارتباط نزدیک معلم و شاگرد و در کلاس های سنتی و بدون ابزارهای نوین رسانه ای شکل می گیرند. در این میان، مدرسه و فرهنگ حاکم بر آن به شدت با اوضاع اجتماعی و فرهنگ حاکم بر جامعه ارتباط داشته و از آن متأثر است و گونه ای در هم پیچی عمیق میان فرهنگ مدرسه و فرهنگ جامعه اطراف در جریان است. به گونه ای که میزان ثروت، فقر، مشکلات، بزهکاری، جرم، تقاضا و یا عدم تقاضا برای مدرسه رفتن در جامعه و خانواده ها بر مدرسه و فرهنگ علم آموزی دانش آموزان و ارتباط آنها با معلمان تأثیرگذار است و آن را نیز متأثر از خویش می سازد.

امیدواری با بازده های مهمی همراه است و می تواند در رسیدن به اهداف و حل مشکلات، نقش بسزایی ایفا کند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش هوش معنوی در افزایش امیدواری دانش آموزان ابتدایی شهر قم بوده است. روش تحقیق، شبه آزمایشی، و از نوع پیش آزمون- پس آزمون، با گروه گواه است. جامعه آماری، دانش آموزان پسرِ پایه ششم ابتدایی بودند که در سال97-1396 تحصیل می کردند. از میان آنها دو گروه آزمایشی و گواه، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، به صورت کاملاً تصادفی انتخاب شدند، که تعداد هر گروه30 نفر بود. گروه آزمایش به طور منظم به مدت هشت جلسه در دوره آموزش هوش معنوی حضور یافتند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه امیدواری اشنایدر، هریس، اندرسون، هولرن، ایرونیگ، سیگمون و هنری (1991) با ضریب آلفای کرونباخ 86/0 استفاده شد. نتایج پژوهش از اثربخشی معنادار آموزش هوش معنوی بر افزایش امیدواری حکایت داشت. هوش معنوی و ارتقا آن می تواند در پیشگیری از مشکلات تحصیلی تأثیرگذار باشد. بنابراین، یافته های پژوهش حاضر برای مشاوران، به خصوص مشاوران مذهبی، در جهت بالا بردن سطح امیدواریِ دانش آموزان قابل استفاده است.

گاهی اوقات، محقق می خواهد نگاه عمیق تری به یک فرد، موقعیت یا سلسله ای از حوادث معین داشته باشد، به جای پرسیدن سؤالاتی از قبیل « مردم در این باره چه فکر می کنند؟» آن گونه که در تحقیق زمینه ای مرسوم است، یا « اگر من این کار را بکنم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟» آنچنان که در تحقیق آزمایشی متداول است؛ می پرسد: « این افراد چگونه عمل می کنند؟»، یا « چگونه حوادث اتفاق می افتند؟». برای پاسخ به چنین سؤالاتی، محققان شماری از روش های پژوهشی را تحت عنوان « تحقیق کیفی» به کار می برند. در روش گرنددتئوری، داده ها از دل واقعیات استخراج می شوند. در این روش، پژوهشگران کار خود را با اتکاء به نظریه های موجود آغاز نمی کنند، بلکه با توجه به یافته هایی که از داده ها به دست می آورند، خودشان به ارائه نظریه اقدام می کنند. در این تحقیق، پژوهشگران با یک تحلیل روش شناسانه ابتدا به مطالعه دقیق این روش، شناسایی منابع و جمع بندی آنها ؛ متن یک نوشته اصلی، به عنوان متن پایه تعیین شده و تمام مقالات و نوشته های موجود گردآوری و مطالعه و با متن پایه تطبیق داده شدند. در نهایت، با پالایش منابع گردآوری شده، منابع مرتبط انتخاب و نقاط مشترک در منابع تصریح و عینی شدند. با این نگاه، روش شناسی گرنددتئوری مجدد بازپردازش و تکمیل گردید.

هدف پژوهش، تبیین و تحلیل روش شناسی پژوهش های آمیخته، رویکردی نو، کاربردی و ارزشمند در یک بازآرایی فرا تحلیلی است. پژوهشگران در جریان پژوهشی، بسیاری اوقات از روش کمّی استفاده می کنند؛ گاهی هم از روش کیفی. اما گاهی اوقات، ترکیبی از روش کمّی و کیفی را مورد استفاده قرار می دهند. به این پژوهش ها، روش پژوهش «آمیخته» گفته می شود. روش این پژوهش، کیفی فراتحلیلی (آمیخته) است. سه نوع روش پژوهش آمیخته وجود دارد: پژوهش درهم تنیده، پژوهش اکتشافی و پژوهش تشریحی (تبیینی). در این پژوهش، به بررسی پیشینه روش آمیخته و تعریف و تبیین جایگاه آن در مقایسه با سایر روش ها پرداخته و استحقاق و محدودیت های این روش پژوهشی، مورد بازکاوی قرار گرفت.