درخت حوزه‌های تخصصی

شهر تبریز در جریان رشد تاریخی خود، بارها برج و باروی پیرامون شهر را در نوردیده و از دروازه‌های متعدد آن بیرون خزیده است. شهر در توسعه ادواری، تابع شیوه معینی از محلات و مناطق نبوده و هر منطقه و محله شهری خصوصیات مختلف خود را داشته است. کالبد کنونی شهر تبریز عملاً تمامی سطح بستر طبیعی و یکپارچه آن را اشغال نموده و به عنوان یکی از مادرشهرهای ایران در معرض یک تحول کیفی قرار گرفته است. شناخت شهر، دیگر بدون توسل به نگرش ها، مفاهیم و تعاریف جدید غیر ممکن بوده و شاید بتوان گفت که یکی از عوامل پیدایش بحران در برنامه ریزی و مدیریت شهری معاصر، در این واقعیت نهفته باشد که مفهوم شهر عوض شده و یا به عبارتی، عصر شهر به سر آمده است. امروز مادرشهر تبریز دیگر یک کانون کالبدی ـ اجتماعی یکپارچه و همگون نمی باشد، بلکه مجموعه ای از کانون های پراکنده و ناهمگون است که در شبکه پیچیده ای از روابط اقتصادی ـ اجتماعی و کالبدی ـ فضایی به هم گره خورده و در ارتباط با هم است. با توجه به استقرار شهر در پهنه خطر بسیار بالای زلزله و تحولات عظیم در ساختار جمعیتی آن طی نیم قرن اخیر و به تبع آن رشد فیزیکی شهر به همراه ایجاد محلات جدید و تغییر در بافت و تیپولوژی محلات قدیم آن در سطوح مختلف اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی و با عنایت به اینکه این شهر به عنوان یکی از بزرگترین کانون های شهری کشور با موقعیت ممتاز مبادلاتی ـ ارتباطی ـ خدماتی ـ صنعتی و شهری می باشد، به ناچار مسایل مذکور باعث شده سازمان سنتی شهر را که تا گذشته نه چندان دور متکی به تقسیمات محله ای بود، در هم شکسته، استقلال نسبی محلات متزلزل شده و محدوده های معین محلات سنتی قابل شناسایی نباشند.

این مقاله با هدف تحلیل و بررسی روند شهر نشینی و توسعه فیزیکی شهر زابل، به بررسی دوره های مختلف شهرنشینی اهم از پیدایش و گسترش، علل و زمینه‌ها و بستر مساعد، چگونگی و چرایی این توسعه پرداخته است تا در بعد کاربردی بستر مساعد و مناسبی برای هر گونه برنامه ریزی شهری، تصمیم گیری و سیاستگذاری در این شهر و منطقه باشد و برنامه‌ریزان را چراغ راه مفیدی به حساب آید. روش کار در این پژوهش؛ توصیفی– تحلیلی است که با نگاه قیفی به روند شهرنشینی و توجه به گذشته به منظور تصمیم گیری منطقی در حال و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی، جدول‌ها، نقشه‌ها و نمودار های مورد نیاز به تجزیه و تحلیل مطالب پرداخته است. برخی از مهمترین نتایج این تحقیق عبارتند از: - قدمت طولانی مدت شهر نشینی در منطقه به قبل از میلاد مسیح (3200 سال قبل از میلاد) باز می گردد. - پیدایش و پویایی شهر زابل ناشی از؛ شرایط منطقه ای (خاک مساعد و آب کافی) و فرا منطقه‌ای (هیرمند و افغانستان) بوده است. - شهر نشینی در این منطقه از روال منطقی تبدیل روستا به شهر تبعیت می‌کند (تبدیل روستای حسین آباد به شهر زابل). - بیشترین توسعه و گسترش فیزیکی شهر زابل ناشی از شرایط بوجود آمده پس از انقلاب اسلامی بوده است.

اهمیت خلیج فارس به دلیل وجود ذخایر عظیم نفت و گاز و نیز نقش پررنگ آن در ژئوپلیتیک انرژی جهان، برکسی پوشیده نیست. در این میان، آن بخش از ذخایر عظیم نفت و گاز در محدوده فلات قاره که تحت حاکمیت دو و یا چند دولت مستقل قرار گرفته و به عنوان ""مخازن مشترک هیدروکربوری"" بهره برداری ازآنهابه صورت ویژه ای انجام می شود، این اهمیت را دوچندان می سازد. پژوهش حاضر در صدد شناسایی و بیان نقاط قوت وضعف رویه فعلی برداشت از مخازن مشترک هیدروکربوری ایران با برخی کشورهای منطقه خلیج فارس و بررسی اثرات آن بر منافع اقتصادی ایران است. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، تجدید نظر در رویه کنونی برداشت از مخازن مشترک و گام برداشتن در راستای اعمال مدیریت واحد بر این گونه مخازن، ضرورتی اجتناب ناپذیر برای بیشینه سازی منافع اقتصادی ایران می باشد.

توپوگرافی هر منطقه نقش بسیار مهمی در ایجاد و توسعه ی سکونتگاه های انسانی و نحوه شکل گیری واحدهای مستقر در آنها دارد. علاوه بر این تابعیت ساختاری مساکن و بالاخص مساکن روستایی بیش از دیگر عوامل محیطی متاثر از عامل توپوگرافی است. بررسی نقش توپوگرافی در شکل گیری فیزیکی- کالبدی مساکن روستایی و تعیین میزان همبستگی و پیوند بین عوامل مزبور و نیز ارزیابی نقش عامل توپوگرافی در میزان مطلوبیت ساختار فیزیکی واحدهای مسکونی روستایی مورد مطالعه، اهداف پژوهش حاضر را تشکیل می دهند. جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت از 15 روستا از روستاهای استان آذربایجان شرقی با توپوگرافی های متفاوت (کوهستانی، دامنه ای، دشتی و جلگه ای) می باشد. برای بررسی روابط بین متغیرها و تحلیل قدرت پیوند بین عامل توپوگرافی و ویژگی های فیزیکی- کالبدی مساکن از همبستگی «پیرسون» استفاده می شود.

امروزه گسترش بی رویه حاشیه نشینی یکی از مشکلات عمده و اساسی در امر مدیریت شهری است که نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود. از آنجا که حاشیه بر متن تاثیر مستقیم دارد، اتفاقات سالهای اخیر نشان داده است، افرادی که در حاشیه کلانشهرها سکونت دارند و در بیشتر موارد از شهرهای کوچکتر و حتی کشورهای همسایه مهاجرت نموده اند، با ورود به کلانشهرها، با معضلاتی مانند بیکاری، مشکلات اجتماعی، فرهنگی و ... روبرو می گردند. از سوی دیگر، حاشیه نشینی معضلی است که چاره جوئی برای حل و تعدیل جدی و فوری آن باید در دستور کار مدیران و کارشناسان شهری قرار گیرد، زیرا مشکلاتی از این گونه، متن شهر را نیز تحت تاثیر قرار داده و میزان رشد و پیشرفت آن را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد.

فرسایش کناره ها و سواحل رودخانه ها از پدیده هایی هستند که اراضی کشاورزی، جاده ها، تاسیسات کناره رودخانه و روستاهای اطراف آن را تهدید می کنند. از جمله سازه های سامان دهنده و اصلاح مسیر رودخانه ها، آبشکن یا اپی ها هستند که با اهداف کنترل فرسایش، حفاظت ساحل، محدود کردن جریان در عرض مشخص به منظور کنترل سیل، احیا و آزاد سازی اراضی و گسترش ساحل جدید و ... به کار می روند.در این تحقیق زیر حوضه های خشکه رود، سفید آب، الرم، سیاه پلاس، دلیچای، آب سفید و خرسنگ از حوضه آبخیز سدلار که در شمال غرب تهران واقع شده است. به تفکیک مطالعه شد و مشخص گردید که حدود 290 آبشکن و 9350 متر عملیات خاکی در این حوضه احداث شده است.در این بررسی حدود 175 آبشکن انتخاب شد و مطالعات و اندازه گیری ها در این تعداد اپی و خاکریزهای کناری صورت گرفت. سرانجام مشخص شد که ابعاد سازه های احداث شده در این بازه، با ابعاد استاندارد آنها تا حدی تفاوت داشته است و این امر این سازه ها را تخریب نموده و از دوام کارایی مفید آنها کاسته است. از طرف دیگر، این موضوع سبب افزایش هزینه های اجرایی احداث آبشکن ها شده است.در ادامه مقاله، به تحلیل اقتصادی پروژه پرداخته شده است که ابتدا میزان ارزش فعلی خالص احداث هر آبشکن همراه با هزینه های تفضیلی مصالح به کار رفته شده در آن و مدت زمان دوره سرمایه گذاری و نرخ تنزیل و با محاسبه هزینه به فایده، میزان بازدهی طرح محاسبه و نرخ بازده داخلی آن نسبت به نرخ تنزیل اولیه سنجیده و مقایسه شده است و منابع حاصله از قبیل افزایش سطح زیر کشت، پوشش گیاهی و کاهش فرسایش اراضی و ایجاد فرصتهای شغلی و درآمدهای حاصله نیز محاسبه شده است؛ به طوری که در نهایت، پس از محاسبه ارزش فعلی خالص NPV1 و NPV2 و نرخ بازده داخلی (IRR) و نسبت B/C و از سوی دیگر، نرخ بازده ساده طرح در مجموع نتایج احداث آبشکن از نظر اقتصادی و فنی در حوضه آبخیز سد لار مثبت ارزیابی شد.

در میان نظریات توسعه پایدار روستایی پویشی در جریان است که، با توجه به عناصر مشترکی که در تعاریف توسعه پایدار روستایی وجود دارد، می توان آن را حرکت ملی ـ جهانی نامید؛ حرکتی که با تأکید بر عوامل محیط طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و مسایل آب و آبیاری مشخص می شود. هدف این تحقیق درک ویژگیها، اصول و اهداف توسعه پایدار روستایی در ایران مرکزی است. با استفاده از یافته های پژوهش میدانی، نگرش فعالان روستا (همکاران توسعه ای)، در محدوده روستایی اخترآبادـ حکیم آباد کندوکاو شده است. این مقاله نشان می دهد که بین ویژگیهای محیط طبیعی و اجتماعی و مسایل آب و آبیاری با هدف بهبود وضعیت زندگی روستاییان جریانی شکل می گیرد که همانا کوشش برای رسیدن به توسعه پایدار روستایی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مسئله اولیه عدم شناخت صحیح و درست نیاز روستاییان و مشارکت ندادن آنها، به ویژه زنان، در توسعه روستایی است و اصلاح نظام آبیاری در سرلوحه مسائل آب و آبیاری قرار گرفته است.

از میان ده ها استاد و محقق در هر رشته ای، عده معدودی تاثیر و نفوذ کلام و نوشته های آنها بعضا ماندگار می ماند؛ اگرچه ارزش تلاش همگان قابل تقدیر و احترام است. دکتر فرید از جمله جغرافیدانانی بود که دایره نفوذ نوشته هایش کمتر محدود به بازه زمانی و دوره ای بود. وی با انتشار کتاب سیری در قلمرو اندیشه جغرافیا تعلق خاطر و باورهای درونی خود را در زمینه فهم و هویت علم جغرافیا نشان داد.

در این پژوهش کوشش شده است عوامل ناکارآمدی شوراهای روستایی که ریشه در درون روستا دارد در قالب تئوری خرده فرهنگ دهقانی راجرز و در 32 روستای نمونه شهرستان سبزوار مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. نتایج به دست آمده از این تحقیق حاکی از آن است که اولا اعضای شوراهای روستایی که تحصیلات ابتدایی و پایین تر داشته و پیشه کشاورزی دارند غالبا رفتارشان به چهارچوب تئوری خرده فرهنگ دهقانی نزدیکتر است. ثانیا شوراهای روستایی روستاهای بزرگتر و پرجمعیت تر تا حدی از ویژگی های این نظریه فاصله می گیرند.

در دوره جنگ سرد، قلمرو وابسته به تجارت جهانی دریایی و قدرت قاره ای اوراسیا مهمترین قلمروهای ژئواستراتژیک بودند، اما امروزه نقشه ژئوپلیتیک نظام جهانی در حال گذار، با نقشه قبلی آن متفاوت است. چهار منطقه از مناطق دهگانه ژئوپلیتیک در قلمرو دریایی قرار دارند. در نظام در حال گذار، هنوز قلمروهای ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک تثبیت نشده اند. انطباق قلمروهای ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک، تجزیه قلمروهای ژئواستراتژیک و ترکیب قلمروهای ژئوپلیتیک، از پیامدهای نظام استراتژیک پسا جنگ سرد است که به احتمال زیاد در آن حداقل پنج قلمرو ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک خواهیم داشت.نظام ژئواستراتژیک مبین این نکته اساسی است که کسب قدرت، جوهر تمام پارادیم های ژئوپلیتیک سنتی تا انتقادی است. از پارادیم ژئوپلیتیک سنتی برخاسته از سنت ارتدوکس تا ژئوپلیتیک نئولیبرال در نظام پسا چنگ سرد، این اصل همواره، رویکرد غالب جهت گیری های ژئوپلیتیک قدرت های هژمون بوده است. در دوره گذار نظام جهانی، ایالات متحده در تلاش است تا استراتژی و کدهای ژئوپلیتیک، قلمروهای مختلف را در راستای منافع جهانی خود تعریف نماید.گرایش ژئواستراتزی ایالات متحده در نظام جهانی و بخصوص در خاورمیانه، متاثر از شاخص های انتزاعی و انضمامی تحول در ساختار نظام ژئواستراتژیک است. در بین این شاخص ها نقش عوامل ژئوپلیتیک در دیپلماسی ایالات متحده چشمگیرتر است؛ اگر چه میزان تاثیر آنها در سه دوره سیاست خارجی آمریکا، از انزوای ژئواستراتژیک، نقش یابی استراتژیک و جهان گرایی متفاوت بوده است.ژئواستراتژی در سایه ژئوپلیتیک درونگان، مداخله گرایی استراتژیک تا واپس گرایی ژئوپلیتیک و مداخله گرایی گزینشی تا درون گرایی مقطعی سه گرایش عمده ژئوپلیتیک آمریکا را، تا جنگ سرد تشکیل داده است. در این میان منطقه خاورمیانه در پاناروما یا دورنمای تحولات ژئواستراتژی جهانی، همچنان از نقش پذیری هسته مرکزی برخوردار است.

حوزه بندی مجدد زمین یا توسعه یکپارچه می تواند ابزاری برای عمران زمینهای جدید یا سازماندهی مناطق موجود شهری باشد، همه صاحبان زمین به صورت یکجا، بخشی از زمینهای خود را برای خیابان و سایر فضاهای عمومی تخصیص داده و زیرساختارهای مورد نیاز را به صورت کامل یا بخش به بخش به اجرا درآوردهو مرزبندی های موجود را با طرح جدیدی انطباق می دهند و سایت های ساختمانی جدید مطابق ...

در این مقاله، سعی شده است تحولات کالبدی شهرهای ایرانی- اسلامی با مورد نمونه شهر تبریز و تاثیر مدرنیسم بر این تحولات تفسیر و تبیین گردید. الگوی کلی طرح شهر ایرانی- اسلامی در دو دوره قبل و بعد از مدرنیسم و تطبیق آن با شهر تبریز مورد بحث قرار گرفته است. همچنین دوره های تحول شهر تبریز و عوامل تاثیرگذار مدرنیستی و ملی و منطقه ای بر این تحولات مطالعه شده است. در نهایت، نتیجه گرفته شده است که تحولات شهری معاصر ایرانی- اسلامی (تبریز) بیشتر ناشی از ظهور مدرنیسم در اقتصاد، اجتماع، سیاست، فرهنگ، و غیره است که تحولات کالبدی شهر تبریز را به وجود آورده است.

نواحی روستایی اطراف شهر تهران و از جمله ناحیه رودبار قصران به دلیل شرایط خاص اکولوژیکی عرصه ای تکمیلی برای کلانشهر تهران محسوب می شوند. به همین دلیل روابط شهر و روستا در این نواحی متحول شده وبا بروز پدیده شهر گریزی موقت و دائمی، تغییرات عملکردی گسترده ای در چند دهه گذشته در روستاها بوجود آمده است.هدف این مقاله بررسی تغییرات کارکردی ناحیه رودبار قصران در طی سالهای 1345-1382 است.در این راستا با استفاده از داده های ثانویه و انجام مطالعات میدانی و از جمله تکمیل پرسشنامه تغییرات اقتصادی - اجتماعی ناحیه بررسی گردید. نتایج مطالعات نشان می دهد کارکردهای جدید گردشگری، سکونتی و صنعتی در این ناحیه بوجود آمده و در مقابل کارکردهای سنتی ناحیه در زمینه کشاورزی و دامداری تضعیف گردیده است.متاسفانه این تغییرات بر اساس طرح و برنامه و مدیریت موثر نبوده و به همین دلیل آثار و پیامدهای نامطلوبی ببار آورده است. با توجه به شرایط خاص اکولوژیکی در این ناحیه و اهمیت حیاتی آن برای کلانشهر تهران، برنامه ریزی و مدیریت موثر و کارآمد فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی به ویژه گردشگزی خانه های دوم ضروری بوده و می تواند نقش موثری در توسعه پایدار ناحیه از جمله در زمینه گردشگری داشته باشد.