درخت حوزه‌های تخصصی

سرمایه اجتماعی در معرض خطر رفتن به همان سویی است که فرهنگ سیاسی پیموده است ـ یک مفهوم بالقوه نیرومندی که به وسیله افراد گوناگون با اهداف مختلف ، معانی بسیار متفاوتی بدان داده شده است. این مقاله با انتخاب سه جنبه یا بعد متفاوت از این مفهوم ـ یعنی هنجارها (به ویژه اعتماد) ، شبکه ها و نتایج آغاز می شود. پس از آن سه الگو از سرمایه اجتماعی و اشکال اعتماد و دموکراسی مرتبط به آن مورد بررسی قرار می گیرد. سرانجام در مورد نقش انجمن های داوطلبانه به عنوان بنیان سرمایه اجتماعی بحث می شود و استدلال می گردد که ممکن است در الگوی کلاسیکی توکویل در قرن نوزدهم اهمیت بیش از حدی بدان داده شده باشد، و این که، دموکراسی مدرن ممکن است بیش از پیش به اشکال گوناگون اعتماد و ارتباط وابسته باشد.

در مقاله حاضر مفهوم سرمایه اجتماعی و نقش آن در توسعه مورد بررسی قرار می گیرد. در این مقاله ابتدا تعاریف، شاخص ها و پیامدهای سرمایه اجتماعی از نظر صاحب نظرانی مانند: کلمن، بوردیو، فوکویاما و . . . بررسی می گردد و سپس با ارائه تعریف از توسعه به بررسی نقش سرمایه اجتماعی در فرایند توسعه می پردازیم. روش تحقیق مورد استفاده کتابخانه ای می باشد. از نتایج این مقاله می توان به اثر و رابطه سرمایه اجتماعی در ایجاد و تقویت بنیان های توسعه و همچنین برتری توسعه از پایین،درون زا و موزون بر الگوهای دیگر توسعه اشاره کرد.

"مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است که اخیراً بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اما کاربردهای متفاوت و بعضاً متعارض، آن را مفهومی مبهم و از دیدگاه پاره ای محققان غیر قابل استفاده ساخته است. در مقاله حاضر، در ابتدا به ارایه تبیینی واژه شناسنامه از این مفهوم، پرداخته شده و سپس به بررسی ابعاد مفهومی آن در حوزه علوم اجتماعی پرداخته شده است. این مفهوم، با سایر مفاهیم در حوزه علوم اجتماعی، از جمله مفهوم «ذائقه» دارای ارتباط و پیوند وثیقی است. در این مقاله، کوشیده ایم، با بررسی و مقایسه نظرات جامعه شناسان کلاسیک و مدرن به تبیین ابعاد مفهومی و مؤلفه های «سبک زندگی» بپردازیم. "

کیفیت زندگی دارای دو بعد اساسی عینی و ذهنی است. در این پژوهش رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی و دو بعد اصلی آن مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل داده های حاصل از پیمایش انجام شده در شهر مشهد نشان داد که سرمایه اجتماعی در تبیین متغیر کیفیت زندگی بیش از درآمد و تحصیلات دارای اهمیت است. همچنین در بررسی رابطه متغیرهای مستقل با دو نوع کیفیت زندگی عینی و ذهنی روشن شد که سرمایه مادی (درآمد) بیش از دیگر متغیرها بر کیفیت زندگی عینی افراد مؤثر است. در حالی که سرمایه اجتماعی بیش از دیگر متغیرها می تواند کیفیت زندگی ذهنی افراد را بهبود دهد. البته میزان تاثیرگذاری درآمد بر کیفیت زندگی ذهنی و میزان تاثیرگذاری سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی عینی هم قابل توجه است. علاوه بر دو متغیر فوق، سرمایه انسانی (تحصیلات) نیز تاثیر مثبتی بر دو نوع کیفیت زندگی داشته است.

هدف پژوهش حاضر سنجش وضعیت سرمایه اجتماعی در بین معلمان شهر مریوان است. برای سنجش، سرمایه اجتماعی به چهار بعد اعتماد، مشارکت گروهی، مشارکت در اجتماعی محلی و روابط در شبکه های اجتماعی تفکیک شده است. موضوع سرمایه اجتماعی طبق دیدگاه های کلمن، پوتنام، بوردیو و فوکویاما بررسی شده است. روش به کار رفته در این تحقیق روش پیمایشی است. همچنین از پرسشنامه به عنوان وسیله اندازه گیری، استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه معلمان شهر مریوان در سال تحصلی 85 ـ 84 می باشد که به صورت نمونه گیری طبقه ای همراه با تصادفی ساده از سه مقطع تدریس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان وپیش دانشگاهی و به تفکیک زن و مرد انجام شده است. همچنین برای بررسی نتایج آماری، آماره های توصیفی (فراوانی، درصد ها، جداول و نمودار) و استنباطی همچون آزمون تفاوت میانگین (T) ، تحلیل واریانس (F) ، ضریب همبستگی پیرسون (R) ، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر به کار رفته است. نتایج تحقیق بیانگر میزان متوسط سرمایه اجتماعی می باشد. همچنین نتایج حاکی است که وضعیت سرمایه اجتماعی معلمان در سطح متوسطی است. با توجه به بررسی این موضوع در میان معلمان پیش بینی می شود وضعیت سرمایه اجتماعی در میان اقشار دیگر جامعه در سطح پایینی باشد. همچنین سرمایه اجتماعی با برخی عوامل مثل جنس، تحصیلات، مقطع تحصیلی و سن رابطه معنی داری دارد.

"غالب نظریه ها درباره نقش دانشگاه در دنیای جدید استدلال می کنند که ارتقای فرهنگ و تربیت شهروند مشارکت جو در کنار تربیت فرد متخصص از اعم وظایف دانشگاه جدید است. مصرف محصولات فرهنگی نیز یکی از راه های مهم ارتقای سرمایه فرهنگی و آماده شدن دانشجویان برای ایفای نقش هایی است که انتظار می رود در دنیای جدید ایفا کنند. مقاله حاضر با بررسی میزان مصرف فرهنگی دانشجویان ایرانی به بررسی این مسئله می پردازد که میزان مصرف فرهنگی دانشجویان در شرایط فعلی تا جه اندازه قادر است ایشان را برای ایفای نقش شهروند آگاه و مشارکت جو آماده کند. هم چنین بر مبنای نظریه سبک زندگی و انتقال بین نسلی سرمایه فرهنگی، ایده هایی درباره آینده مصرف کالاهای فرهنگی در ایران ارائه شده است. "

"جهانی شدن روند متناقض مدرنیته را تشدید کرده و آن را درون فرایندی متقابل از همگن سازی ها و ناهمگن سازی های هویتی ـ جماعتی وارد نموده است. اثر مشخص این امر گسترش مطلق شمار هویت های اقلیتی در سطوح بومی و محلی از یک سو، و تداخل نقش های هویتی و شکل گیری هویت های اجتماعی هر چه گسترده تر در قالب های غیر بومی و فراملی از سوی دیگر است. شهرها به مثابه پهنه های اصلی تبلور یافتن فضاییِ هویت ها و روزمرگی شهری به مثابه زمان اصلی بیان این هویت ها، امروز بیش از پیش مطرح هستند. هم از این رو مفهوم سبک زندگی که در دهه های پس از جنگ جهانی دوم و عمدتاً در چارچوب نظریه های برون آمده از مطالعات فرهنگی مطرح شده بود در ترکیب خود با مفهوم روزمرگی در معنایی لوفبوری از این واژه امروز باید به گونه ای دیگر تفسیر شود. زمانی که این دو مفهوم را در تقاطعی معنایی با دو مفهوم دیگر خرده فرهنگ و اقلیت قرار دهیم، باز هم به موقعیت های پیچیده تری می رسیم که ما را با شرایطی نسبتاً بی نظیر در شکل گیری فرهنگ های انسانی و پویایی آن ها روبرو می کند. آن چه در مقاله حاضر مورد نظر است حرکت از این چارچوب فکری و تلاش برای کاربرد آن در شرایط خاص ایران است که در آن همچون بسیاری دیگر از کشورهای در حال توسعه جهانی شدن به امواج مقاومت هویتی- جماعت دامن زده است، ولو اینکه این مقاومت لزوما شکل فعال نداشته و در حوزه خود آگاه قرار نمی گیرد. بنابراین هدف ما در این مقاله آن است که نشان دهیم چگونه گسست های کنونی جامعه ما در تبلورِ فضایی – زمانی خود و از خلال بیان و بروز خویش در سبک های زندگی در سطح شهرها برونیت یافته و چه پی آمدهای کوتاه و دراز مدتی را می توان از این فرایند انتظار داشت. رویکرد مقاله، رویکردی کاربردی است که تلاش می کند به راهکارهایی عملی به ویژه در زمینه سیاست گذاری های راهبردی و راهکاری در زمینه فرهنگ عمومی دست یابد و همین امر آن را در تداخلی نظری بین دو حوزه انسان شناسی و مطالعات فرهنگی قرار می دهد. "

"این مقاله می خواهد به نقش زبان و تنوع زبانی و فرهنگی از بعد معرفت شناسی بپردازد. از این رو، با طرح این که ارتباطات بین فرهنگی در فرآیند تکوین علمی خود به دلیل غیر ارتدوکسی بودن، در چمبره تعیین موضوع، نظریه و روش قرار دارند، نشان می دهد که در این مرحله از تکوین حداقل به تعیین یک امر نیاز دارند ماهیت مسئله در ارتباطات بین فرهنگی چیست؟ شکل‏گیری کلیت ارتباطات بین فرهنگی یک پروژه زمانمند است که پرداختن به آن در یک مقاله میسر نیست. بر این اساس، ادعای مقاله این است که با روشن شدن ماهیت مسئله در ارتباطات بین فرهنگی و نشان دادن راه های جستجو، راه حل مسئله، قالب علمی، قالب های الگویی و ملاحظات روش شناسانه آن نیز قابل تعیین و تشخیص خواهند بود. بدین منظور، مقاله با استفاده از روش شناسی ترکیبی اسنادی، مرور تاریخی و مصاحبه های عمقی نشان می دهد که مسئله در ارتباطات بین فرهنگی و حل آن، مستلزم رعایت نکاتی روش شناسی است که پیش از آن که در آموزه های کلاسیک دانشگاهی موجود باشد، در موضع‏ معرفت شناختی و حلاجی فردیِ محقق نهفته است. بنابراین، در این مقاله بر برتری زبان و نشانه ها بر شکل‏گیری و حل مسئله در ارتباطات بین فرهنگی برای تحقق ارتباط مؤثر بین افراد در جوامع جدید تآکید می کنیم. مقاله سه دوره را در تاریخ تکوین علوم اجتماعی از هم متمایز می کند: 1- دوره اولیه از زمان کنت تا جنگ جهانی دوم، 2- دوره دوم که از جنگ جهانی دوم تا اواسط دهه 1980 میلادی (1360 شمسی) ادامه یافت و 3- دوره سوم که از اواسط دهه 1980 میلادی که تاکنون ادامه دارد. در دوره اول، شکل گیری ارتباطات بین فرهنگی ابتدا در حوزه سنت علوم اجتماعی و برای شناخت مکان سازوکارهای تفاوت و قوم مداری و یافتن راه های سلطه استعماری صورت گرفت. در دوره دوم، تاثیر تفکر مدرن در نظریه‏پردازی در حوزه همسان سازی اقتصادی جوامع متبلور شد، اما در دوره سوم رشد اولویت های فردی و جمعی اهمیت یافته است. به عبارت دیگر، اکنون مسئله این است که چگونه باید میان انتظارات فردی و نیازهای زندگی جمعی و فراملی سازگاری ایجاد کرد. در این مقاله بر دوره سوم تاکید می کنیم و نشان می دهیم که مسئله در ارتباطات بین فرهنگی از برآیند الف- سرخورگی های علمی- الگویی دوره مدرن، ب- ملاحظات تجربه محلی، ج- نسبت با انتظارات فراملی و د- کنش متقابل با رسانه‏های جدید به ویژه اینترنت شکل می‏گیرد. تجارب این بحث نظری-روش شناختی را از کار در حوزه ایران به دست آوریم و در بسط بحث به کار می بریم. "

مطالعه و پژوهش درباره اثرات مهاجرت بر افراد، همواره مورد توجه پژوهشگران و صاحب نظران علوم اجتماعی بوده است. اثرات مهاجرت بر مهاجران نیز یکسان نبوده و متغیرهای گوناگون به میزان های متفاوت بر آن ها تاثیر می گذارند. تحقیق حاضر، در پی سنجش میزان تاثیر متغیرهای تحصیلات، شغل، میزان درآمد، سن، مدت اقامت در قائمیه، فاصله محل سکونت مهاجر نسبت به شهر قائمیه و داشتن رابطه خویشاوندی با بومیان بعد از مهاجرت، بر سازگاری فرهنگی مهاجران به شهر قائمیه بود. در این تحقیق، با به کارگیری دیدگاه کارکردگرایی و " فرضیه تماس"، شاخص هایی جهت سنجش سازگاری فرهنگی مهاجران که شامل دو زیر مجموعه فرهنگ پذیری و رضایتمندی می شد، تنظیم گردید. روش تحقیق این مطالعه «پیمایش» و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. جامعه آماری، کلیه مهاجران 15سال به بالا به شهر قائمیه بودند که از میان آنها، با استفاده از فرمول کوکران، 325 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. نتایج تحقیق نشان داد که، سازگاری فرهنگی مهاجران در حد متوسط بوده و اینکه سن، تحصیلات، مدت اقامت در قائمیه و درآمد، دارای رابطه مثبت و معنی دار با سازگاری فرهنگی بودند و متغیر فاصله محل تولد مهاجر از قائمیه، دارای رابطه منفی و معنی دار با سازگاری فرهنگی بود.تحلیل رگرسیون نشان داد که، متغیرهای مدت اقامت در قائمیه، ایجاد رابطه خویشاوندی با بومیان پس از مهاجرت، سن، درآمد، تحصیلات، داشتن اقوام در قائمیه قبل از مهاجرت و فاصله قائمیه تا محل تولد، 86/43 درصد واریانس سازگاری فرهنگی را تبیین می نمایند.