درخت حوزه‌های تخصصی

سالمندی دوره حساسی از زندگی فردی و اجتماعی بشر بوده و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت جمعیتی- اجتماعی اجتناب ناپذیر است. با توجه به روند افزایشی جمعیت سالمند در جامعه ایران و بروز مشکلات و ناتوانی ها در سال های پایانی زندگی این افراد، پیش بینی و ارایه راه حل برای حفظ استقلال و بهبود کیفیت زندگی آنان لازم و ضروری است. براین اساس، پژوهش حاضر با هدف مطالعه تأثیر احساس ترس از کرونا بر کیفیت زندگی سالمندان شهر اهواز به مرحله اجرا درآمده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی-علّی است. متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی بوده که شامل متغیرهای مستقل احساس ترس از کرونا و متغیر وابسته کیفیت زندگی و مؤلفه های آن (حیطه وضعیت کلی سلامتی، حیطه جسمی، حیطه روانی، حیطه اجتماعی و حیطه محیطی) است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش کلیه سالمندان شهر اهواز است که با بکارگیری روش پیمایش، از میان آنها 383 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه 5 گویه ای احساس ترس از کرونا ویسی و همکاران (1399) و پرسشنامه 26 گویه ای کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی- فرم کوتاه گردآوری شدند و با استفاده از نرم افزارهای SPSS و لیزرل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. آزمون فرضیات تحقیق نشان می دهد احساس ترس از کرونا بر کیفیت زندگی سالمندان شهر اهواز و همینطور بر مؤلفه های آن (وضعیت کلی سلامتی، جسمی، روانی، اجتماعی و محیطی) اثرگذاری معنی داری دارد. کنترل احساس ترس از کرونا و کاهش آن، تأثیر بسزایی در افزایش کیفیت زندگی سالمندان شهر اهواز خواهد داشت. سعی شود به سالمندان شیوه استفاده از وسایل ارتباط جمعی مدرن آموزش داده شود تا به واسطه آن بتوانند با افراد مورد اعتماد خود ارتباط برقرار کرده و از این طریق استرس و ترس خود را کاهش دهند.

سالخوردگی جمعیت از اواسط قرن بیستم به بعد، ابتدا در کشورهای توسعه یافته و سپس طی سال های اخیر، در کشورهای دیگر در حال روی دادن است و تحت تأثیر عوامل درون زا و برون زای مختلفی قرار دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه سالخوردگی جمعیت در کشورهای آسیایی، آمریکایی و اروپایی با استفاده از تحلیل پیشینه واقعه است. روش تحقیق، تحلیل ثانویه داده های سازمان ملل برای 131 کشور طی دوره های 1950 تا 2020 می باشد و برای این منظور از داده های آماری بخش جمعیت سازمان ملل و روش آماری تحلیل پیشینه واقعه استفاده شده است. برای تحلیل داده ها، از نرم افزار 17 stata و از روش های ناپارامتری کاپلان میر و نیمه پارامتری مخاطرات متناسب کاکس استفاده شده است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که در شروع مطالعه، 131 کشور در معرض واقعه سالخوردگی جمعیت (برخورداری از حداقل 10% جمعیت 65 ساله و بالاتر) قرار داشتند که این تعداد در پایان دوره به 66 کشور کاهش یافته است. سرعت و شدت رخداد واقعه سالخوردگی، در قاره های مختلف متفاوت است. کشورهای اروپایی زودتر از کشورهای آسیایی و آمریکایی وارد دوره سالخوردگی شده اند. از 40 کشور اروپایی 97 درصد و از 51 کشور آسیایی، 38 درصد از آن ها در دوره مورد مطالعه وارد دوره سالخوردگی شده اند. با وجود اینکه کشورهای آمریکایی کمی دیرتر از کشورهای آسیایی با این پدیده روبرو شده اند، اما با سرعت بیشتری آن را تجربه کرده اند. نتایج به دست آمده از مدل کاکس در خصوص اثر متغیرهای مستقل بر سالخوردگی جمعیت نشان می دهد متغیرهای میزان باروری کل و میزان خالص مهاجرت، تأثیر منفی و متغیرهای امیدِ زندگی و نوع منطقه جغرافیایی (قاره) تأثیر مثبت و معناداری دارند که از چندبعدی بودن عوامل مؤثر بر این پدیده و ضرورت تدوین سیاست هایی با رویکرد چندوجهی برای تأثیرگذاری بر روند آن حکایت دارد.

رفتارهای باروری، شامل رفتارهای مربوط به تولید مثل، تعداد فرزندان، فاصله گذاری بین موالید، استفاده از وسائل پیشگیری از بارداری، ترجیح جنسی فرزندان، حاملگی ناخواسته، سقط و قصد باروری است. عوامل مختلفی بر رفتارهای باروری تاثیرگذارند. این مطالعه با هدف تعیین عوامل موثر بر رفتارهای باروری در زنان تحت پوشش مراکز جامع سلامت شهرستان بابل طی همه گیری کووید- 19طراحی و انجام شد. روش کار این مطالعه، مقطعی توصیفی- مقایسه ای است که بر روی 425 زن در مراکز جامع سلامت شهرستان بابل انجام شد. نمونه گیری با روش چندمرحله ای با تخصیص نسبتی، از زنانی که معیارهای ورود به مطالعه داشتند، از مرداد تا آبان 1401 از 6 مرکز جامع سلامت شهری و 10 مرکز روستایی انجام شد. پرسشنامه مشخصات فردی و رفتارهای باروری توسط پژوهشگر تکمیل شد. داده ها با استفاده از نسخه 26 نرم افزار SPSSتجزیه و تحلیل و سطح معنی داری در کلیه آزمون ها 05/0p< در نظر گرفته شد. یافته های این تحقیق نشان می دهد، بیش تر زنان مورد پژوهش در گروه سنی 20 تا 29 سال، دارای سطح تحصیلی دیپلم، خانه دار و ساکن شهر بودند. تعداد فرزندان زنده با سن، سطح تحصیلات زن و همسر رابطه معنی دار داشت (001/0p<). تمایل به بارداری با سن، سطح تحصیلات زن، وضعیت اجتماعی- اقتصادی (001/0p<)، سطح تحصیلات همسر (006/0=p)، شغل (004/0=p) و ، تعداد سقط جنین تنها با سن (03/0=p) و تحصیلات همسر (01/0=p) ارتباط معنی دار داشت. پیشگیری از بارداری با سن (001/0p<)، سطح تحصیلات زن و همسر (001/0p<) و شغل همسر (01/0=p)، محل زندگی (04/0=p) و وضعیت اجتماعی- اقتصادی (02/0=p) رابطه معنی دار داشت. بارداری ناخواسته نیز با سن (03/0=p)، سطح تحصیلات زن (009/0=p)، سطح تحصیلات همسر (01/0=p) و وضعیت اجتماعی- اقتصادی (02/0=p) رابطه آماری معنی دار داشت. در بررسی ارتباط مشخصات فردی با رفتارهای باروری نتایج نشان داد، هر یک از متغیرهای مشخصات فردی با تعدادی از رفتارهای باروری ارتباط معنی دار آماری داشتند؛ در این میان متغیر سن و پس از آن سطح تحصیلات زن و همسر با تعداد بیش تری از رفتارهای باروری ارتباط داشتند و شغل، شغل همسر و محل زندگی با تعداد کم تری از رفتارهای باروری ارتباط معنی دار داشتند.

عنصر جمعیت، یکی از مولفه های اساسی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هر جامعه می باشد که می تواند در زمینه تحکیم امنیت داخلی و خارجی منطقه نقش تعیین کننده ای ایفا نموده و به عنوان یک راهبرد اساسی مطرح گردد. افزایش موالید طی دهه 60 و کاهش آن پس از اجرای سیاست های تحدید جمعیت از سال 1370 سبب گردیده تا هرم سنی استان خراسان شمالی و کشور از فرم متعادل خود خارج و کاهش آهنگ رشد جمعیت را طی سال های اخیر شاهد باشیم. با توجه به هرم سنی استان مطابق داده های سرشماری سال 1390 و 1395، کاهش جمعیت گروه های سنی در معرض ازدواج یکی از دلایل اصلی کاهش تعداد وقایع ازدواج ثبتی و به تبع کاهش موالید در سال های اخیر محسوب می گردد. افزایش امید زندگی و طول عمر به سبب رشد شاخص های بهداشتی و رفاهی، آموزشی و اقتصادی و ساختار غیر متعارف هرم سنی، تنظیم سیاست های جمعیتی مناسب جهت جلوگیری از بحران سالمندی را گوشزد می کند که باید قبل از استقرار کامل سالخوردگی، برنامه ریزی شود، یعنی زمانی که هنوز جامعه تا سالمند شدن کامل فاصله دارد. اهمیت مقوله سالمندی و مخاطرات احتمالی آن سبب گردیده تا در این مقاله تحلیلی به تبیین موضوع سالمندی و مشخصه های آن و روند شکل گیری سالمندی در جامعه با مقایسه هرم سنی جمعیت استان خراسان شمالی و داده های ثبتی ولادت و وفات ثبت شده طی دهه اخیر، بپردازیم و با شناخت و آگاهی کافی نسبت به موضوع سالمندی در استان و پیش بینی فرایند آتی آن، راهکارها و پیشنهاداتی برای عبور موفقیت آمیز از این چالش ارائه نماییم.

عملیات روانی امروزه توسط بسیاری از کشورها به عنوان ابزاری محوری برای دستیابی به اهداف سیاست خارجی مورد استفاده قرار می گیرد. ازنظر تاریخی نیز سابقه اعمال عملیات روانی به گذشته های خیلی دور باز می گردد. کارکرد عملیات روانی درعرصه های گوناگون و جهت تامین منافع و تضعیف منابع قدرت رقیب همواره مدنظر می باشد، از سوی دیگر مولفه جمعیت یکی از مهم ترین منابع قدرت ملی درنظام بین الملل است. به نظر می رسد در دهه های اخیر، باتوجه به جهانی سازی، گسترش ابعاد مختلف عملیات روانی علیه جمهوری اسلامی ایران و ظاهرشدن آثار تهدیدات جمعیتی همچون کاهش نرخ باروری کمتر از سطح جانشینی و افزایش سالخوردگی، عملیات روانی، حوزه جمعیت درکشوررا تحت تاثیر خود قرار داده است، بنابراین، با توجه به تهدیدات پیش گفته، ماهیت و اهداف عملیات روانی که تغییر دراذهان و باورهاست وپدیدارشدن آثار این تغییرات در رفتار، و سبک زندگی جامعه ما، هدف پژوهش حاضر تبیین شناخت عملیات روانی درحوزه جمعیت در جمهوری اسلامی ایران است. سوالی که مطرح می شود این است که نقش عملیات روانی در حوزه جمعیت جمهوری اسلامی ایران چیست؟ پژوهش مورد نظر از نقطه نظر راهبرد تحقیقاتی، آمیخته و از نقطه نظر هدف، توسعه ای - کاربردی است، و روش تحقیق نیز مبتنی بر شیوه های ترکیبی است. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از خبرگان در حوزه عملیات روانی و جمعیت است. برای دستیابی به پاسخ سوال اصلی جمع آوری اطلاعات از طریق روش کتابخانه ای، مصاحبه و توزیع پرسشنامه (پنل خبرگی) استفاده شده است. نتایج پژوهش ازطریق تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار تحلیلی spss به ما نشان می دهد عملیات روانی بر مولفه جمعیت در جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذار بوده است. در پایان، این پژوهش با انجام آزمون فریدمن و تحلیل پاسخ خبرگان نشان می دهد، افزایش سواد رسانه ای برای مقابله با عملیات روانی دشمن از اهمیتی راهبردی برخوردار است.

مطالعات موجود درباره وضعیت ازدواج در ایران عمدتاً با رویکرد مقطعی انجام شده اند. در حالی که مطالعات طولی در این زمینه پنجره ای جدید از رفتارهای فرزندآوری، دوام زندگی های مشترک و طلاق را به روی تصمیم سازان، سیاست گذاران و محققین باز می کند. در این مقاله سعی شده است وضعیت زناشویی و فرزندآوری گروه هم آغازان ازدواج سال 1392 طی دوره ای 10 ساله مورد بررسی قرار گیرد. یافته های حاصل از بررسی بیش از 770000 هزار ازدواج رخ داده در سال 1392 حاکی از آن است که 15.1 درصد از این ازدواج ها تا دی ماه سال 1401 از هم گسیخته اند. 19.1 درصد از طلاق ها مربوط به سال بعد از ازدواج بوده است. همچنین 84.1 درصد از زنانی که طلاق گرفته اند، فرزند نداشته اند. متوسط فرزندان هر زن از گروه هم آغازان ازدواج سال 1392 برابر 1.1 فرزند است. بررسی این داده ها بیانگر آن است که ریسک رویداد طلاق در فاصله یک و دوسال پس از ازدواج برای زنان 15 تا 24 سال بالا است. همچنین اختلاف معنی داری در فاصله زمانی بین ازدواج تا تولد اولین فرزند بین زوجینی که زندگی مشترک خود را ادامه داده اند و زوجینی که طلاق گرفته و صاحب فرزند شده اند، مشاهده می شود.

مهاجرت فرایندی جنسیتی است زیرا دلایل، مسیرها، الگوها و پیامدهای مهاجرت برای مردان و زنان متفاوت است. از اینرو، نه تنها بایستی فرایند مهاجرت را از لنز جنسیتی مورد مطالعه قرار داد بلکه نظام داده ای و سیاست های مهاجرتی نیز مبتنی بر ماهیت جنسیتی جریانات مهاجرتی باشد. به طور کلی الگوهای سنتی مهاجرت بیشتر مردگزین بوده و زنان به تبعیت از مردان مهاجرت می کردند که امروزه در حال تغییر است و با افزایش عاملیت، زنان به تدریج از تابعان مهاجرت به عاملان مهاجرت مبدل شده اند. این پژوهش مبتنی بر روش اسنادی درصدد بسط مفهومی و نظری حوزه مطالعات مهاجرت و پاسخگویی به این سوال است که مهاجرت های بین المللی از منظر ملاحظات جنسیتی به چه شکلی صورت بندی می گردد؟ در این پژوهش هر سه بعد چرخه مهاجرت (برون کوچی، دیاسپورا و بازگشت) از دریچه جنسیت مورد مداقه قرار خواهند گرفت.

جمعیت شناسی ذاتاً یک علم فضایی است و نسبت به رشته های دیگر در این حوزه عقب افتاده است. جمعیت شناسان تفاوت های رفتارهای جمعیتی را در فضاهای جغرافیایی جستجو می کنند. بعبارتی آنها درصدد هستند تا فراز نشیب های تولدها را در طی فصول در زمان و مکان سبب شناسی کنند. این مقاله با استفاده از داده های کمی (داده های خام ثانویه[1]) به کندوکاو پیشران ها و بسترهای الگوی فصلی تولد و الگوی ارتباط نزدیکی کردن در استان کهگیلویه و بویراحمد می پردازد. مقاله پیش رو با تمرکز بر داده های ثبت احوال استان در سال های 1399 -1390 می باشد. اطلاعات مربوط به ولادت ها در هر سال به تفکیک ماه برای شهرستان های مختلف از اداره ثبت احوال استان جمع آوری شده است .شاخص آب و هوا برای استاندارد سازی و تغییر در تعداد تولد بین مناطق محاسبه شده و نهایتاً از جداول و نمودارها برای نشان دادن الگوهای جغرافیایی استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد، الگوی فصلی ثبت موالید در استان کهگیلویه و بویراحمد بیشتر در فصل تابستان به خصوص در مرداد ماه می باشد. بیشترین آمیزش جنسی یا تمایل به بچه آوری در شهرستان باشت (آبان)، شهرستان بهمئی (آبان و فروردین)، شهرستان دنا (تیر و خرداد)، شهرستان چرام (مهر)، شهرستان کهگیلویه (آبان ماه)، شهرستان گچساران(دی ماه) و شهرستان بویراحمد (آذر) می باشد. الگوهای آمیزش جنسی تحت تاثیر عوامل فیزیولوژیکی از قبیل (عملکرد تخمدان و تعداد اسپرم و تحرک اسپرم و...) تاثیرات آب و هوایی و محیطی از قبیل (شرجی بودن هوا، تقویم های مذهبی و دوره های تعطیلات و ...) قرار می گیرد. تابستان های گرم در جنوب استان و زمستان های سرد در شمال استان باعث کاهش رابطه جنسی شده است. 3-Secondary Data

زمینه و هدف: تحولات جمعیت ایران در دهه های اخیر، گسترده و چشم گیر بوده است به نحوی که امروزه باروری زیر سطح جانشینی در جامعه فراگیر شده و نوعی هم گرایی درکاهش باروری و گرایش به کم فرزندی بین خانواده ها صورت گرفته است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر مطالعه جامعه شناختی عوامل مؤثر برگرایش به کم فرزندی در بین زنان و مردان متأهل شهر تهران است. روش شناسی پژوهش حاضر با رویکرد کمی و روش پیمایش صورت گرفته است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، واحد تحلیل آن فرد و ابزار پژوهش پرسشنامه ساختمند است. جامعه آماری شامل زنان و مردان دارای همسر شهر تهران واقع در سن باروری که بین صفر تا دو فرزند دارند می باشد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 400 نفر محاسبه شد که با شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای داده های آن جمع آوری گردید. یافته ها: نتایج همبستگی پیرسون نشان داد بین احساس نا امنی اقتصادی، احساس آنومی اجتماعی، گرایش به ارزش های مدرن، استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، میزان مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی اجتماعی و گرایش به کم فرزندی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد و بین میزان حمایت اجتماعی و گرایش به کم فرزندی رابطه منفی و معنی داری مشاهده شد، به این صورت که هرچه میزان حمایت اجتماعی از افراد بیشتر باشد گرایش به کم فرزندی آنان کمتر است. یافته های پژوهش نشان می دهد متغیرهای جامعه شناختی وارد شده در مدل رگرسیون حدود 66 درصد واریانس گرایش به کم فرزندی را تبیین می کنند. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد متغیر مشارکت اجتماعی با ضریب بتای (741 .0) گرایش به ارزش های مدرن با ضریب بتای (724 .0) و احساس نا امنی اقتصادی با ضریب بتای (537 .0) بیشترین تأثیر را در گرایش افراد به کم فرزندی دارند. نتیجه گیری: ضرورت دارد بازاندیشی در نقش و مسئولیت خانواده ها، نهادها و سازمان های مرتبط در موضوع جمعیت صورت پذیرفته و لزوم ایجاد نگاهی واقع گرایانه برای هدف گذاری های میان مدت و بلند مدت فراهم شود تا بتوان از موهبت پنجره طلایی دستاوردی مطلوبی نصیب کشور شود.

زمینه و هدف: مهاجرت انسانی شامل جابجایی افراد از مکانی به مکان دیگر با قصد اسکان دائم یا موقت در یک مکان جدید است. لذا هدف پژوهش شناسایی عوامل موثر بر تبعات اقتصادی مهاجران غیرقانونی به ایران است. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق کمی از نوع توصیفی و جامعه ی پژوهش شامل کلیه متخصصان اقتصادی است که حداقل 5 سال سابقه کار و تجربه در این زمینه را داشته باشند. نمونه گیری به صورت هدفمند تا اشباع نظری انجام شد که با 10 نفر از خبرگان در خصوص مولفه های عوامل موثر بر تبعات اقتصادی مهاجران غیرقانونی به ایران مصاحبه شد سپس با تلفیق شاخص های استخراج شده از مبانی نظری و نظر خبرگان در فاز دلفی پرسشنامه اولیه طراحی گردید و 365 پرسشنامه به روش نمونه گیری در دسترس بین مردم منظقه 22 بخش گردید روایی و پایایی پرسشنامه نیز تایید شد برای تحلیل یافته ها از معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: تحلیل با استفاده از روش دلفی از 33 عامل 29 عامل به عنوان شاخص های موثر شناسایی شد. عامل های موثر تبعات اقتصادی مهاجرت غیر قانونی به ایران شامل: تخصص گرایی حرفه ای، مسکن، عواقب اجتماعی، بیکاری و اشتغال و فرصت شغلی بودند. نتیجه گیری: کارگاه هایی که به دلیل شرایط سخت کاری و عدم رعایت استانداردهای محیطی در آنها، نیروی کار ایرانی رغبتی به کار کردن در آن کارگاه ها ندارد، تسهیلات بانکی و اعتبارات ارزان قیمت اعطا شود؛ البته مشروط به استخدام و جایگزینی نیروی کار ایرانی.

این مقاله به مقایسه تفاوت های بین نسلی نگرش ها و ارزش های مادران و دختران نسبت به ازدواج و تشکیل خانواده می پردازد. روش پیمایشی و با استفاده از نمونه گیری خوشه ایی روی 510 نفر از مادران و دختران آنها در شهر دیواندره در استان کردستان انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که هر دو نسل در مورد سن مناسب ازدواج، فرزندان و اهمیت نقش مادری ارزش های مشابه دارند، اما در مورد چند همسری مردان و ازدواج خویشاوندی دارای نگرش های متضاد هستند. نگرش های دختران نسبت به مادران در خصوص زمان بندی برای تولد فرزند اول، فاصله سنی مناسب زوجین، نحوه انتخاب همسر دارای نگرش های مدرنتری بوده و این تفاوتها از نظر آماری معنادار شد. مهمترین تعیین کننده های تغییر نگرش دختران به ارزش های ازدواج، خانواده و فرزندآوری سطح تحصیلات مادران و مدت تماشای برنامه های تلوزیونی و سطح درآمد پدر خانواده می باشد. اگر چه ازدواج در منطقه مورد مطالعه از اهمیت بالائی برخوردار است، ولی نتایج بیانگر نفوذ آرام ارزش های مدرن ازدواج و خانواده در این منطقه نسبتاً سنتی است.